Azerbaycan Pop Musiqisi - Wikipedia

Azərbaycan pop-musiqisinin yaranması XX əsrin ortalarına təsadüf edir. 1956-cı ildə Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestri (ADEO), 1957-ci ildə Tofiq Əhmədovun rəhbərlik etdiyi "Biz Bakıdanıq" estrada ansamblı Azərbaycan estrada sənətinin inkişafında mühüm rol oynamışlar.^[1][2] Tofiq Əhmədov kollektivə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumundan və Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasından tələbələri və məzunları dəvət edir.^[3] Bu axtarışları sayəsində orkestr mükəmməl bir kollektiv kimi püxtələşir.^[3] O, Müslüm Maqomayev, Şövkət Ələkbərova, Gülağa Məmmədov kimi görkəmli sənətkarları orkestrlə əməkdaşlığa cəlb edirdi.^[3] Azərbaycan estrada sənətinin bədii səviyyəsinin yüksəlməsinə Rauf Atakişiyev və Lütfiyar İmanov kimi opera müğənnilərinin təsiri olmuşdur.^[2]

1960-cı ildə Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Estrada Orkestri yaranmışdır.^[2] 1961-ci ildə "Qaya" kvarteti Azərbaycanda və SSRİ-də böyük uğurlara imza atmışdır.^[4] Bu dövrdə klassik pop-xalq musiqisi, o cümlədən Rəşid Behbudov, Müslüm Maqomayev, Polad Bülbüloğlu, Anatollu Qəniyev və Şahlar Quliyevin yaradıcılığı estrada sənətini zənginləşdirmişdir.^[5][6]

1970-ci illərdə musiqiçilər yeni nəsil artması Azərbaycan pop-musiqisini "Qızıl dövrünə" müsbət təsir etmişdi. Həmin dövrdə Mirzə Babayev, Flora Kərimova, Şövkət Ələkbərova, Oqtay Ağayev kimi klassik pop sənətçiləri böyük uğurlar əldə etmişdi.^[7][8][9]

Tofiq Quliyev tərəfindən yaradılan və 1980-ci illərdə "Bakı payızı" festivalı Azərbaycan pop-musiqisində yeni musiqi "dalğasının" yaranmasında böyük rol oynamışdır.^[10] Festivalın ilk turunda gənc sənətçilər xarici dildə mahnı oxuyurdularsa, ikinci turda ifa olunacaq parça Azərbaycan dilində olmalı idi.^[10] Festival Almaz Ələsgərova, Faiq Ağayev, Aygün Kazımova, Sərxan Sərxan, Samir Bağırov, Zülfiyyə Xanbabayeva, İlqar Xəyal kimi sənətçilərin erkən inkişafında mühüm rol oynamışdır.^[11][12]

1980-ci illərin ortalarında rus şansonundan yaranan "Bakı şansonu" — Eyyub Yaqubov və Arzu Rzayev kimi sənətçilərin səyi nəticəsində Azərbaycanda populyarlıq qazanmışdır.^[13][14]

SSRİ-nin dağılmasından sonra, Azərbaycan pop-musiqisində boşluq əmələ gəldi.^[15] Eyni zamanda senzuranın qəflətən ortalıqdan götürülməsi gənclərə birdən-birə azadlıq verdi.^[15]

1990-cı illərin əvvələrində ölkənin musiqi səhnəsində Niyaməddin Musayev və Baloğlan Əşrəfov kimi regional musiqinin təmsilçiləri uğur qazanmışdır.^[16] Bu dövrdə həm də W-Trio və Karvan kimi qruplar, Aygün Kazımova, Brilliant Dadaşova, Zülfiyyə Xanbabayeva və Faiq Ağayev kimi sənətçilər uğur qazanmışdır.^[17][18]

Qarabağ müharibəsinin gedişində və atəşkəsin ilk illərində telekanallarda vətənpərvərlik mahnıları, gəncləri Azərbaycan torpaqların müdafiəsinə çağıran, onları mənəvi-psixoloji cəhətdən savaşa hazırlayan mahnılara geniş yer ayrılırdı.^[19] Bu dövrdə Şəmistan Əlizamanlı və Mübariz Tağıyev kimi sənətçilər uğur qazanmışdır.^[19]

2000-ci illərdə Röyanın Azərbaycan musiqi səhnəsində uğuru, onu həm də Türkdilli dövlətlərdə və İranda məşhur etmişdi.^[20][21]

2008-ci ildə Azərbaycan Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində ilk dəfə iştirak etdi.^[22] Azərbaycanı təmsil edən Elnur Hüseynov və Samir Cavadzadənin "Day After Day" finalda yarışan 25 mahnı arasında 132 xalla 8-ci oldu. 2009-cu ildə Aysel Teymurzadənin Arəşlə "Always" 25 mahnı arasında 3-cü yerə layiq görüldü. Həmin ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Azərbaycan estrada janrında yazılan mahnıların az olduğuna görə, "Bakı Gecələri" Estrada Mahnı Festivalı keçirilməsinə başlamışdır.^[23] Festivalın məqsədi mahnı müəlliflərinin yaradıcılıq fəaliyyətini inkişaf etdirmək, estrada ifaçılarını dəstəkləmək, Azərbaycanı beynəlxalq müsabiqələrdə layiqincə təmsil edəcək estrada ifaçılarını yetişdirmək və estrada mahnı janrını inkişaf etdirmək idi.^[23]

2010-cu ildə Azərbaycan Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində 3-cü dəfə Səfurə Əlizadə təmsil etdi. Onun ifa etdiyi "Drip Drop" mahnısı 25 mahnı arasında 5-ci yerə layiq görüldü. 2011-ci ildə Eldar Qasımov və Nigar Camal duetinin ifa etdiyi "Running Scared" adlı mahnı Azərbaycanın ilk qalibiyyəti olaraq Avroviziya tarixinə düşdü.^[24][25][26] 2012-ci ildə müsabiqəyə ev sahibliyi edən Azərbaycan Avroviziyada 5-ci dəfə iştirak etdi. 26 may tarixində Bakıda keçirilən finalda Səbinə Babayeva ilə muğam ustadı Alim Qasımovun dueti 26 mahnı arasında 4-cü yerə layiq görüldü. 2013-cü ildə Avroviziyada Fərid Məmmədovun "Hold Me" 26 mahnı arasında 2-ci yeri, 2014-cü ildə isə Dilarə Kazımovanın "Start a Fire" mahnısı 26 mahnı arasında 22-ci yeri qazandı. Bu nəticə Azərbaycanın Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində əldə etdiyi ən pis nəticəsi olaraq tarixə düşdü. 2015-ci ildə Elnur Hüseynovun "Hour Of The Wolf" 27 mahnı arasında 12-ci yerə, 2016-cı ildə Səmra Rəhimlinin ifa etdiyi Miracle mahnısı finalda 17-ci yerə layiq görüldü.

Qloballaşmanın təsiri nəticəsində elektropop, dans-pop, sinti pop və elektrohop, 1980-ci illərində başlayan rəqs, elektronika və pop-musiqisinin digər formaları ilə yanaşı Azərbaycan pop-musiqisinə təsir etmişdir. 2014-cü ildə Rauf, dans-pop üslubunda olan "-40°" və "Limonlu çay" mahnıları ilə Azərbaycan pop səhnəsində uğur qazanmışdır.^[27] Lakin, Azərbaycan cazının və Azərbaycan pop-musiqisinin Bakıda məşhurluğuna baxmayaraq, ölkənin digər regionlarında muğam janrı hələ də populyardır.^[28]

Azərbaycanda neft sənayesinin inkişafı ölkə estradasında kommersiyanı gücləndirdi və bu, Azərbaycan pop müğənnilərinin xarici sənətkarlarla duetlərinin artmasına səbəb oldu. Uğurlu duetlərdən Nigar Camalın Dima Bilanla "Obnimi menya", Emin Ağalarovun LOBODA ilə "Smotriş v nebo", Aygün Kazımovanın Snoop Dogg-la "Coffee from Colombia" mahnılarının qeyd etmək olar.^[29][30]

Azərbaycan pop-musiqi sənayesində çoxsaylı realiti televiziya şouları, o cümlədən "Yeni Ulduz" və "Səs Azərbaycan" kimi istedad şouları, adətən yeni pop qrupu və ya müğənniləri meydana gətirmək üçün, onları bir-birinə qarşı qoyurlar.^[31]

2010-cu illərdə Facebook və Youtube kimi sosial şəbəkələrinin internet cəmiyyətində artan rolu Azərbaycan pop-musiqisinin digər ölkələrə daha da yayılmasına səbəb oldu.

2008-ci ildə Rumıniyalı DJ Edvard Maya Eldar Mansurovun "Bayatılar" mahnısı üzərində qurulmuş "Stereo Love" mahnısı dünya çartlarında böyük uğur qazanmışdır.^[32]

1962-ci ildə Müslüm Maqomayev Kreml Sarayında Azərbaycan mədəniyyəti festivalının yekun konsertində çıxış edən müğənni tezliklə bütün SSRİ-də məşhurlaşıb.^[33] Maqomayevin repertuarında 600-dən çox musiqi əsəri olub.^[33]

2010-cu illərdə isə Rusiyanın pop və hip-hop musiqi səhnəsində "Azərbaycan dalğası"na daxil olan HammAli & Navai, TERNOVOY, Emin Ağalarov, Jah Khalib, Bahh Tee, El'man, Rauf & Faik və Kaspiyskiy Qruz kimi ifaçılar və qruplar uğur qazanmışdır.^{[34][35][36][37][38]}

2021-ci ildə Azərbaycan mənşəli Jony Rusiyanın "Maska" televiziya şousunun qalibi olmuşdur.^[39]

Türkiyədə Azərbaycan mədəniyyəti tarixi, dil, mədəni və strateji münasibətlərinin güclü təşviqi Azərbaycan pop-musiqisinə böyük təsir etmişdir.^[40] 1998-ci ildə Günel Zeynalova İbrahim Tatlısəsin dəstəyini qazanaraq, Azərbaycan və türk mahnılarını ifa etməyə başladı.^[41] 2000-ci illərdə Azərin "Çırpınırdı Qara dəniz" mahnısı ilə ölkədə məşhurluq qazanmışdır.^[42][43] 2013-cü ildə Fərid Həsənov Türkiyənin Əskişəhər şəhərində keçirilən Türkviziya Mahnı Müsabiqəsində qalib olmuşdur.^[44] 2015-ci ildə Elnur Hüseynov "O Səs Türkiyə" müsabiqəsinin qalibi olmuşdur.^[45]

2010-cu illərin sonlarındə Türkiyənin pop-musiqi səhnəsində Nahidə Babaşlı, Nigar Məhərrəm, Sura İskəndərli və digərləri uğur qazanmışdır.

• Azərbaycan xalq musiqisi
• Muğam
• Meyxana
• Azərbaycan klassik musiqisi
• Azərbaycan roku