Vasili Surikov - Wikipedia

Vasili Surikov 1848-ci ildə Krasnoyarsk şəhərində kazak ailəsində anadan olmuşdur.

1869-1875-ci illərdə Peterburq Rəssamlıq Akademiyasında oxumuşdur. Təhsil illərində tarixi boyakarlığa müraciət etmiş, akademik incəsənətin şərtiliklərindən uzaqlaşmağa səy göstərmişdir^[1]. ("Knyaz məhkəməsi", 1874, Tretyakov qalereyası, Moskva). 1877-ci ildən Moskvada yaşamışdır. Müntəzəm surətdə Sibirə səfərə çıxmışdır, Donda (1893), Volqada (1901-1903), Krımda (1913) olmuşdur. 1883-1884-cü illərdə Almaniya, Fransa, Avstriya, 1897-ci ildə İsveçrə, 1900-cü ildə İtaliya, 1910-cu ildə İspaniyaya səyahət etmişdir. Peredvijniklər cəmiyyətinin və Rus Rəssamları İttifaqının üzvü olmuşdur. Surikov özünün ən məşhur əsərləri olan "Strelets edamının səhəri" (1881), "Menşikov Beryozovoda" (1883), "Boyar arvadı Morozova" (1887; hamısı Tretyakov qalereyasındadır) adlı monumental-tarixi tablolarını çəkir.

Rəssam, əsas iştirakçısı xalq kütləsi olan bu əsərlərdə xalqın gücünü göstərir, qüvvətli xarakterlər yaradır. Surikov novator tipli kompozisiyalarında insan kütləsinin hərəkəti, duyğuların mürəkkəb qamması, hadisələrin dərin daxili mənasını ifadə edir, rənglərin dolğun ahəngkarlığına nail olur, rəng və faktura vasitəsilə obrazın psixoloji xarakteristikasını gücləndirir.

1888-ci ildə arvadı öldükdən sonra Surikov dərin sarsıntı keçirmiş, bir müddət rəssamlıqdan əl çəkmişdir. 1889-1880-cı illərdə Sibirə səfərdən sonra yaratdığı "Qar şəhərciyinin alınması" (1891, Rus muzeyi, Sankt-Peterburq) tablosunda Surikov şən, sağlam və cəsur xalq kütləsinin obrazını ön plana çəkmişdir. 1895-ci ildə çəkdiyi «Suvorovun Alp dağlarından keçməsi» tablosu tarix rəssamlığının görkəmli nümunələrindəndir. İrtica illərində demokratik ənənələrə sadiq qalan Surikov "Stepan Razin" (1903) tablosunu çəkmiş, Puqaçova həsr olunmuş tablo üçün eskiz və rəsm yaratmışdır^[2].

Vasili Surikov 19 mart 1916-cə ildə Moskva şəhərində vəfat etmişdir.

Moskva Rəssamlıq Institutuna Surikovun adı verilmiş, Krasnoyarskda ev-muzeyi açılmış və abidəsi (1954, tunc və qranitdən) qoyulmuşdur^[3].

•  
  Strelets edamının səhəri
•  
  Boyar arvadı Morozova
•  
  Bürünc atlı
•  
  Menşikov Beryozovoda
•  
  Qar şəhərciyinin alınması
•  
  Yermak Timofeyeviç tərəfindən Sibirin işğalı

• М. М. Алленов. «Василий Суриков»
• Суриков В. И. Альбом. Вступ. ст. Н. Г. Машковцева. М.: 1960
• Суриков В. И. Альбом. Вступ. ст. Д. Сарабьянова. М.: 1963
• Суриков В. И. Письма. Воспоминания о художнике. Л.: 1977
• Г. Васильева-Шляпина «Сибирские красавицы В. Сурикова. Портрет в творчестве художника»// «Иван Федоров». Санкт-Петербург. 2002
• В. Ануфриева «Отрада суриковская».//«Сибирские промыслы». Красноярск. 2007
• Аференко В. А. «Суриков в Сухобузимском»//г. Железногорск, 1999
• Кеменов В. С. «Историческая живопись Сурикова. 1870—1880-е гг.» М.: 1963
• Машковцев Н. Г. «В. И. Суриков» М.: 1994
• Евдокимов И. В. Суриков, 1933. — 164 с. (Жизнь замечательных людей)
• Шанин В. Я. «Суриков, или Трилогия страданий», 2010.
• Лазарев С. Е. Образ Степана Разина в изобразительном искусстве // Преподавание истории в школе. 2016. № 8. С. 29-34.
• М.П. Чебодаева Хакасия в творчестве художника В.И. Сурикова.—Санкт-Петербург, 2011. —90 С.

• Суриков, Василий Иванович  (rus.)
• «Я Суриков, русский казак…» Arxivləşdirilib 2017-12-25 at the Wayback Machine
• Все картины и биография Василия Ивановича Сурикова
• Максимилиан Волошин. Суриков (Материалы для биографии)
• Шанин В. Я. «Суриков, или Трилогия страданий». Красноярск, 2010. Arxivləşdirilib 2014-03-26 at the Wayback Machine
• Сайт о Василии Сурикове
• Фрагмент фильма «Василий Суриков» режиссёра Анатолия Рыбакова, Мосфильм, 1959 г.
• Картина В. И. Сурикова «Вид памятника Петру I на Сенатской площади Петербурге» Arxivləşdirilib 2018-07-05 at the Wayback Machine
• Василий Суриков. Картины и биография
• Роман А. Д. Демкина о В. И. Сурикове «Ненаписанный дневник». — СПб.,2013 (лонг-лист Русский Букер-2013) Arxivləşdirilib 2018-06-22 at the Wayback Machine