Iranin Israile Zerbeleri 2024 - Wikipedia

7 oktyabr 2023-cü ildə İranın dəstəyi ilə silahlı HƏMAS təşkilatı İsrailin cənubunda 1200 nəfərin ölümü ilə nəticələnən hücum həyata keçirdi.^[21] İsrail buna cavab olaraq indiyədək 33 mindən çox insanın ölümü ilə nəticələnən və İranın İsraili Qəzzada fələstinlilərə qarşı soyqırım törətməkdə ittiham etdiyi Qəzza zolağında davam edən işğala başladı.^[22][23]

Oktyabrın 7-dən sonra İranın dəstəklədiyi Livandakı Hizbullah müvəkkili İsrailin şimalına hücum etməyə başladı.^[24] Döyüş başlayandan bəri Hizbullah ilə İsrail arasında 4400-dən çox zorakılıq hadisəsi qeydə alınıb^[25] və münaqişə başlayandan bəri təxminən 100 min israilli İsrailin şimalından təxliyə edilib.^[26]

2024-cü il aprelin 1-də İranın Suriyanın Dəməşq şəhərindəki səfirliyinin yanında yerləşən İran konsulluğunun binasına İsrail hava hücumu nəticəsində İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Qüds Qüvvələrinin yüksək rütbəli komandiri briqada generalı Məhəmməd Rza Zahidi və daha 7 nəfər də daxil olmaqla 16 nəfər həlak olub. Hücumdan qısa müddət sonra İran qisas alacağına söz verib^[27] və hava zərbələrinin bu hadisəyə cavab olaraq həyata keçirildiyi bildirilir.^[28] İran binanın səfirlik binasının bir hissəsi olduğunu, İsrail isə bunun İran İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun istifadə etdiyi və səfirliyin hasarlanmış binasının kənarında yerləşdiyini iddia edir.^[29][30] Bir çox ölkə və beynəlxalq təşkilatlar hücumu pisləyib.

Hücumdan bir neçə həftə əvvəl ABŞ, Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya İranı İsrailə hücum etməməsi ilə bağlı xəbərdar etmiş və belə bir hücumun böyük eskalasiya olacağını və Qərbin İrana qarşı hərbi müdaxiləsinə səbəb ola biləcəyini iddia etmişdi.^[31][32][33] İrana İsrail tərəfindən belə bir hücumun İsrailin İran ərazisinə birbaşa hərbi müdaxiləsinə səbəb ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edilmişdi.^[34] Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Oman və Küveytin ABŞ-ın İrana mümkün hücum üçün öz torpaqlarında yerləşən bazalarından istifadə etməsinin qarşısını almaq üçün addımlar atdığı bildirilir.^[35][36] 2024-cü il aprelin əvvəlində İran İsveçrə səfirliyi (ABŞ-ın İrandakı Maraqlar Bölməsi) vasitəsilə ABŞ-yə mesaj göndərərək, İsrailin mümkün hücumunda dəstək verəcəyi təqdirdə, ABŞ-ın bölgədəki hərbi bazalarına hücum edəcəyi ilə hədələyib.^[37][38][39] Hüseyn Əmir Abdullahiyanın sözlərinə görə, hücumdan 72 saat əvvəl ABŞ hərbi bazalarının yerləşdiyi region ölkələri İran tərəfindən gözlənilən İran hücumu ilə bağlı məlumatlandırılıb.^[40][41]

İran 13 aprel 2024-cü il axşam saatlarında İsraili hədəf alan pilotsuz təyyarə və raket hücumu həyata keçirib.^[42][43][44] Washington Post-un məlumatına görə, hücum 200-dən çox raket və drondan ibarət olub^{[45][46][47][48]} və İranın İRNA xəbər agentliyinin məlumatına görə, bunlar arasında ballistik raketlər də var.^[49]

Yayımlanan videolardan bəziləri Shahed 136 pilotsuz uçan aparatlarından istifadə edildiyini göstərir.^[50]

Amerika rəsmiləri və İsrailin Kanal 12 telekanalının məlumatına görə, Amerika və Britaniya döyüş təyyarələri İrana məxsus qeyri-müəyyən sayda pilotsuz uçan aparatı vurub.^[51] "The Wall Street Journal" adı açıqlanmayan fransız rəsmilərinə istinadən yazıb ki, Fransa öz dəniz qüvvələrini İsrailə kömək etmək üçün yerləşdirib.^[52]

Hücumun ilk dəqiqələrində İsrail rəsmiləri təxminən 100 pilotsuz təyyarənin buraxıldığını,^[53] ABŞ rəsmisi isə İraq, Suriya, Livan və Yəməndən 400–500 pilotsuz təyyarə və raketin atılacağını, lakin onların əksəriyyətinin İrandan gələcəyini təxmin edirdi.^[54] Hücum davam edərkən, ABC News İsrailin yalnız hərbi obyektlərinin hədəf alındığını bildirib.^[55]

Hizbullah İsrailin Colan təpələrindəki hava hücumundan müdafiə zonasına onlarla "Qrad" raketi atdığını açıqlayıb. Qruplaşma hücumun yerli vaxtla gecə yarısından az sonra baş verdiyi bildirib.

Yerli vaxtla səhər saat 2:00 radələrində Yerusəlimdə partlayış səsləri eşidilib, İsrail, İordan çayının qərb sahili və Ölü dənizdə hava hücumu sirenləri səslənib. Partlayışların Dəmir Qübbənin müdaxiləsi, yoxsa raket hücumları nəticəsində baş verdiyi bilinmir.^[56] Təl-Əviv və nüvə obyektinin yerləşdiyi Dimona da hədəfə alınıb.^[57] Arad bölgəsində 10 yaşlı bədəvi qız müdaxilə zamanı qəlpəyə tuş gəlməsi nəticəsində ağır xəsarət alıb,^[58] həmçinin yeddi yaşlı qız uşağı ağır yaralanıb.^[59] Ən azı 31 nəfər mühafizə olunan yerlərə gedərkən aldığı xəsarətlər və ya narahatlıq səbəbindən müalicə olunub.

İordaniyanın paytaxtı Ammanda yaşayan sakinlər şəhərin səmasında parıltı gördüklərini bildiriblər.^[60]

Tasnim Xəbər Agentliyinin məlumatına görə, əsas hədəflərdən biri İsrailin İran konsulluğuna hücumu həyata keçirdiyi aviabaza olub.^[61] Digər hədəflər arasında İsrailin cənubundakı Ramon aviabazası da var.^[62] Mənbə hədəflərin vurulduğunu əks etdirən videoları dərc edib.^[61]

Oktyabrın 1-dən 2-nə keçən gecə İran İsrailə növbəti ballistik raket hücumları təşkil etdi. Ümumilikdə 200-dən çox raket İrandan israil ərazisinə atıldı. İran İnqilab Keşikçiləri Korpusundan bildirildi ki, bu hücumlar İranın ali dini lideri Əli Xamneyinin qərarı ilə Hizbullah liderinin qətlinə cavab olaraq təşkil olunub.^[63] İranın bu hücumu zamanı yalnız bir nəfərin həlak olması barədə məlumat yayıldı. Həmin şəxs İordan çayının qərb sahilində olan Qəzza sakini idi. İsrail hökuməti həmin zərbələrin ciddi ziyan vurmadığını bəyan etdi.

Misir, İraq, İordaniya, Livan, Suriya, Küveyt və İsrail hücumlara cavab olaraq öz hava məkanını bağlasa da, İraq, İordaniya və İsrail tezliklə öz hava məkanını yenidən açıb.^[64][65] İran isə hava məkanı yalnız VFR uçuşları üçün bağlı saxlayıb.^{[66][67][68][69]} Misir hava hücumundan müdafiə sistemlərini yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib.^[70] KİV-in məlumatına görə, İordaniya fövqəladə vəziyyət elan etməyib.^[71] İran İordaniyanı İsrailə mümkün hər hansı dəstək verməmək barədə xəbərdarlıq edib.^[72] Böyük Britaniya İranın İsrailə hücumunu "düşüncəsiz" kimi qınayıb.^[73] Kanada da hücumu pisləyib, ABŞ isə İsrailin müdafiəsinə dəstək verəcəyini bildirib.^[74] ABŞ-ın Qüdsdəki səfirliyi təhlükəsizlik xəbərdarlığı yayaraq işçilərini növbəti xəbərdarlığa qədər sığınacaq axtarmağa çağırıb.^[75] Səudiyyə Ərəbistanı təmkinli olmağa çağırıb və bildirib ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası regionda sülh və təhlükəsizliyin qorunması üçün məsuliyyəti öz üzərinə götürməlidir.^[60]

İranın müxtəlif şəhərlərində və Qəzza zolağında^[76] hücumlara dəstək məqsədilə nümayişlər keçirilib.^[77]

İsrailin müdafiə naziri Yoav Qalant bildirib ki, İsrail ordusu hücumu müvəffəqiyyətlə dayandırıb.^[78] İsrail İranın cavab tədbirinə "əhəmiyyətli cavab" verəcəyini vəd edib.^[79]

ABŞ prezidenti Co Bayden istirahət gününü yarımçıq kəsərək təhlükəsizlik qrupu ilə məsləhətləşmələr üçün təcili olaraq Delaver ştatındakı iqamətgahından Ağ Evə qayıdıb.^[80] O, İranın hücumunun uğursuz olduğunu, İsrailin qələbə qazandığını bildirib.^[81][82] ABŞ-ın Qüdsdəki səfirliyi əməkdaşlarını növbəti xəbərdarlığa qədər sığınacaq axtarmağa çağıran təhlükəsizlik xəbərdarlığı yayımlayıb.^[83] Bayden Netanyahu ilə telefon danışıqları zamanı Vaşinqtonun İrana qarşı hücum əməliyyatlarında iştirak etməyəcəyini bildirib.^[84][85] ABŞ-ın müdafiə naziri Lloyd Austin İsraildən İrana hücum etməyi planlaşdırdığı təqdirdə Birləşmiş Ştatlara əvvəlcədən məlumat verməsini istəyib.^[86]