Xilafet - Wikipedia
Xilafət (ərəb. خلافة — yəni əvəzetmə, varislik) — müsəlmanlarda islamın dəyişməz prinsiplərinə əsaslanan teokratik dövlət-hüquq sistemi, habelə xəlifələrin (müavin, varis) başçılıq etdikləri müsəlman dövlətlərinin tarixi ədəbiyyatda adı.[1]
Xilafətlər siyahısı
redaktəTarixi xilafələr
redaktə| Adı | Paytaxtı | İlləri | Ərazisi | Əvvəlki dövlətlər | Sonraki dövlətlər | Xəlifələri
(sülalələr) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ərəb xilafəti | 630–656: Mədinə
656–661: Əl Kufə 661–754: Dəməşq 754—762: Əl Kufə 762–836: Bağdad 836–892: Samərra 892–1258: Bağdad 1259–1517: Qahirə |
630–1517 |  Abbasilər xilafəti
|
Sasanilər Dövləti | İdrisilər
Osmanlı xilafəti (Osmanlı İmperiyası). |
Raşidi xəlifələr |
| Raşidi xilafət | 630–656: Mədinə
656–661: Əl Kufə |
630–661 | 
|
Sasanilər Dövləti | Əməvilər xilafəti | Raşidi xəlifələr |
| Əməvilər xilafəti | 661–750: Dəməşq | 661–750 | 
|
Raşidi xilafət | Abbasilər xilafəti | Əməvilər |
| Abbasilər xilafəti | 750–762: Dəməşq
762–836: Bağdad 836–892: Samərra 892–945: Bağdad |
750–945 |
|
Əməvilər xilafəti | Buveyhilər | Abbasilər |
| Buveyhilər tərəfindən idarə olunan Abbasilər xəlifələri | Paytaxt və xəlifələrin iqamətgahı 945–1055: Bağdad | 945–1055 | 
|
Abbasilər xilafəti | Böyük Səlcuq İmperiyası | Şahənşahı əl-əzəm malik əl-muluk — Buveyhilər.
Xəlifələr-Abbasilər |
| Səlcuqilər əsarəti altında Abbasilər xəlifələri (Böyük Səlcuq İmperiyası) | Paytaxt —
1043–1051:Rey 1051–1118:İsfahan 1118–1194: Həmədan (qərb) 1118–1153: Mərv (şərq) xəlifələrin iqamətgahı — 1055–1124: Bağdad |
1055–1124 | 
|
Buveyhilər | Abbasilər xilafəti | "Şərq və Qərb hökümdarları" — Səlcuqlular.
Xəlifələr-Abbasilər. |
| Abbasilər xilafəti | 1124–1127: Bağdad | 1124–1127 |
|
Böyük Səlcuq İmperiyası | Zəngilər dövləti | Abbasilər |
| Zəngilərin himayəsi altında Abbasilər xəlifələri (Zəngilər dövləti). | 1127–1174: Bağdad | 1127–1174 | .PNG)
|
Abbasilər xilafəti | Əyyubilər sultanlığı | Abbasilər |
| Əyyubilərin himayəsi altında Abbasilər xəlifələri (Əyyubilər sultanlığı). | 1174–1194: Bağdad | 1174–1194 | 
|
Zəngilər dövləti | Abbasilər xilafəti | Abbasilər |
| Abbasilər xilafəti | 1194–1258: Bağdad | 1194–1258 |
|
Əyyubilər sultanlığı | Elxanilər dövləti | Abbasilər |
| Sürgündə olan Abbasi xəlifələri Misir sultanının sığınacağında (Məmlük dövləti) | Paytaxt və xəlifələrin iqamətgahı — 1259–1517: Qahirə | 1259–1517 | 
|
Əyyubilər | Osmanlı İmperiyası | Məmlük sultanları — Bahrilər, Burcilər.
Xəlifələr-Abbasilər. |
| Osmanlı İmperiyası[2] | 1299–1329: Söğüt
1329–1365: Bursa 1365–1453: Ədirnə 1453–1922: İstanbul |
1517–1923 | 
|
Rum sultanlığı | Türkiyə | Osmanlılar |
| Türkiyə | Paytaxt — Ankara
xəlifələrin iqamətgahı — İstanbul |
1923–1924 | 
|
Osmanlı İmperiyası | 3 mart 1924-cü ildə Osmanlı xilafəti tamamilə dağıldı.
1924-cü ildə Osmanlı xilafətinin ləğvi davamlı xəlifələr zəncirinə son qoydu. Qahirə və Məkkədə keçirilən konfranslar bu qurumun rolunu müəyyənləşdirə bilmədi və müasir Türkiyədə yaranan dünyəvilik tendensiyası tədricən qalan müsəlman dünyasında güclənməyə başladı. |
Xəlifə Əbdülməcid.
Türkiyə Respublikasının Prezidenti — Mustafa Kamal Atatürk. |
Tanınmayaraq öz müstəqilliyini elan etmiş və ya sadəcə müəyyən bölgəni idarə etmiş[3] xilafətlər
redaktə| Adı | Paytaxtı | İlləri | Ərazisi | Əvvəlki dövlətlər | Sonraki dövlətlər | Xəlifə |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kordova xilafəti | Kordova | 929–1031 | 
|
Kordova əmirliyi | Tayfa | Əməvilər |
| İdrisilər xilafəti | 786–828: Tlemsen
828–985: Fəs |
786–985 | 
|
Abbasilər xilafəti | Kordova xilafəti | İdrisilər |
| Fatimilər xilafəti | 909–969: Mehdiyə
969–1171: Qahirə |
909–1171 | 
|
Abbasilər xilafəti | Əyyubilər | Fatimilər |
| Əlmüvəhhidilər xilafəti | 1145–1147: Sevilya
1147–1269: Mərrakeş |
1121–1269 | 
|
Fatimilər xilafəti | Hafsilər xilafəti | Əlmüvəhhidilər |
| Hafsilər xilafəti | Tunis | 1229–1574 | 
|
Əlmüvəhhidilər xilafəti | Osmanlı İmperiyası | Hafsilər |
| Sokoto xilafəti | 1804: Qudu
1804–1850: Sokoto 1850: Birnin Konni 1851–1902: Sokoto 1903: Burmi |
1809–1903 | 
|
Şimali Nigeriya və Kamerun | Nigeriya protektoratı | Sokoto xəlifələri |
| Mehdi xilafəti | Əl Obeyd | 1881–1898 | 
|
Misir xədivliyi | İngiltərə-Misir Sudanı | Abdullah ibn Məhəmməd |
| Hicaz Krallığı[4] | Məkkə | 1923–1924 | 
|
Osmanlı İmperiyası | Necd və Hicaz | Hüseyn ibn Əli əl-Haşimi |
| İraq Şam İslam Dövləti[5] | Raqqa (29.06.2014–16.06.2017)[6] Məyadin (16.06.2017–14.10.2017)[7]
Əl-Kəym (14.10.2017–26.10.2017)[8] Əbu Kamal (26.10.2017–4.11.2017)[9][10] Rava (İraq) (4.11.2017–17.11.2017)[11]Həcin (4.11.2017 — hal hazırkı) |
2014 — ? |  Suriya, Əfqanıstan, Yəmən
|
Livan (2017-ci ilə qədər), Liviya (2016-cı ilə qədər), Suriya (2019-cu ilə qədər), İraq (2017-ci ilə qədər), Yəmən, Somali (2016-cı ilə qədər), Nigeriya (2016-cı ilə qədər) və Əfqanısta ərazilərinin bir hissəsi | Əbu İbrahim əl-Haşimi əl-Kuraşi |
İstinadlar
redaktə- ↑ Aydın Balayev. Tarix terminləri lüğəti
- ↑ Osmanlı İmperiyası 1517-ci ildə Yavuz Sultan Səlimin Xəlifə titulunu qəbul etməsindən sonra İslam Dünyasının başçı Xilafəti olmuşdur.
- ↑ Yanlızca müəyyən bölgəni idarə edən xilafətlər rəsmi olaraq bütün İslam Dünyasına deyil, sadəcə bölgədəki müsəlmanlara başçılıq etmişlər.
- ↑ 1916-cı ildə yaradıldı; 1923-cü ildə hökümdarı xəlifə adını aldı.
- ↑ Özünü elan etmiş dövlət; heç bir ölkə tərəfindən tanınmır
- ↑ Ben Hubbard. "Life in a Jihadist Capital: Order With a Darker Side". The New York Times. 24 July 2014. 4 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 September 2014.
Instead, he took his remaining cash east and moved to a neighboring city, Raqqa, the de facto capital of the world’s fastest growing jihadist force
- ↑ "СМИ: Сирийский город Эль-Маядин стал новой столицей ИГ". RT (rus). 16.06.2017. 2017-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-16.
- ↑ Sarah Benhaida with Ahmad al-Rubaye. "Iraq forces launch 'last big fight' against IS". Rudaw. 26 October 2017. 26 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 October 2017.
- ↑ "Anti-IS forces converge on Syria border town". Yahoo Singapore News. 4 November 2017. 7 November 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 November 2017.
- ↑ "Syrian army & allies capture last major ISIS held town in Syria". RT. TV-Novosti. 9 November 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2017.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-06.
Xarici keçidlər
redaktə
