X Piy - Wikipedia

Giuseppe Melchiorre Sarto 2 iyun 1835 tarixində Avstriya imperiyası sərhədləri daxilində yerləşən, İtaliyanın şimalındakı Venetia bölgəsində dünyaya gəlmişdir. O, kənd poçtalyonu olan Giovanni Battista Sarto (1792–1852) və evdar qadın Marqarita Sansonun (1813–1894) 10 övladından ikincisi idi. 3 iyun 1835 tarixində vəftiz olunan Giuseppe yoxsul bir ailədə böyüsə də, mükəmməl təhsil almışdır.^[1]

Giuseppe`nin 3 qardaşı və 3 bacısı var idi. Ancaq gələcəkdə yüksəldiyi vəzifələrə baxmayaraq ailə fərdlərinə qarşı heç bir imtiyaz görməmişdir. Qardaşlarından biri yaşadıqları bölgənin kənd poçtalyonu, digər qardaşının oğlu isə kənd keşişi olaraq yaşadı. Bacıları isə heç vaxt evlənməmiş və kilsədə rahibə olaraq yaşamışdır.

Papa XIII Lev tərəfindən 10 noyabr 1884 tarixində Mantu Kilsəsinə baş keşiş, 12 iyun 1893 tarixində kardinal, 3 gün sonra isə Venesiya Patriarxlığına təyin edildi.

20 iyul 1903 tarixində Papa XIII Lev 93 yaşında vəfat etdi və o ayın son günlərində yeni Papanın seçilməsi üçün Konklavye (Kilsə Kardinalları Məclisi) çağırıldı. Dönəmin tarixçilərinə görə ən güclü namizəd mərhum Papanın katibi, kardinal Mariano Rampolla idi. İlk 3 daxili seçimdə Kardinal Rampolla qalib gəlsə də, son anda dəyişən siyasi vəziyyət səsverməyə də təsir göstərdi. Beləliklə, 50 səs toplayan Kardinal Sarto 4 avqust 1903 tarixində Roma Papası seçildi. X Pius (X Piy) adını qəbul etdi.

XIII. Lev`in ictimai reformlarına soyuq baxan X. Piy, ənənəvi Katolik təlimini XIX əsrin fəlsəfi, tarixi və psixoloji qaydalarına əsaslanaraq yenidən şərh edən müasirləşmə cərəyanına qarşı mübarizə apardı.^[2] Xristian demokratlara qarşı cəbhə aldı və Fransada kilsə ilə dövlətin ayrılmasına qarşı çıxdı. Müasirləşmə meyilli bəzi kitabları "Index Librorum Prohibitorum"a (1907; Qadağalı Kitablar siyahısı) aldı.

1907`də müasirləşmə təlimlərinə zidd olan "Lamentabili Sane Exitu" başlıqlı sərəncamı və "Pascendi Dominici Gregis" başlıqlı təlimatnamə nəşr etdirdi. 1 sentyabr 1910`da ilahiyyat məktəblərində bütün müəllimlərin və keşişlik mərasimindən əvvəl bütün tələbələrin Lamentabili və Pascendi'ni dəstəkləyən bir and içmələrini buyurdu. Avropa ölkələrində inkişaf edən materialist təlimlərə qarşı öz ictimai hərəkətlərini və hərəkət qruplarını quran xristianlara da qarşı çıxdı.

1903`də, dünyəvi mövzularda muxtariyyət və siyasi həyata qatılmaq imkanı verilməsini istəyən İtalyan keşiş Romolo Murri'nin ictimai fəaliyyət hərəkətini və Fransada qabaqcıl Xristian demokrat Marc Sangnier'nin Sillon hərəkatını rəsmi olaraq ittiham etdi.^[3]

X Piy Papa olanda Fransada kilsə ilə dövlətin ayrılması artıq qaçınılmaz vəziyyətə gəlmişdi. 1905`də Fransada kilsə rəsmi olaraq dövlətdən ayrıldı. Piy 11 fevral 1906-cı ildə bu qərarı rəsmi olaraq lənətlədi. Qriqoriyan dini rituallarını canlandırdı, dua və ayin kitablarını yenidən təşkil etdi. Kilsə hüququnu günün şərtlərinə uyğunlaşdıraraq nizama qoyan yeni qanun 1917-ci ildə nümayiş olundu və 1918-ci ildə qüvvəyə mindi.

1913-cü ildə X Piy infarkt keçirdi və bir daha əvvəlki sağlamlığına dönə bilmədi. 1914-cü ildə Papa Məryəm Məracı Mərasimi zamanı (15 avqust 1914) müvazinətiniitirdi və dərhal Papalıq sarayına aparıldı. Növbəti 5 gün ərzində sağalmayan Papa X Piyin vəziyyəti Dünya Müharibəsi cəbhəsindən gələn xəbərlərlə daha da pisləşdi. Alman qüvvələrinin Brüssel şəhərinə girdiyini və Cizvit təriqəti lideri Franz Xavier Wernz`in vəfatı xəbərini eşitdikdən bir neçə saat sonra növbəti ürək tutması yaşadı və 20 avqust 1914 tarixində vəfat etdi.

Ölümünün ardından adətlərə zidd olaraq açıq bir dəfn mərasimi keçirildi. Vatikan qanunlarına görə iç orqanları çürüməyə qarşı çıxarıldı və mumyalanan cəsədi Müqəddəs Pyotr Bazilikasının zirzəmisindəki Papalıq Qəbiristanlığına yerləşdirildi. Ölümündən 40 il sonra 29 may 1954'də Müqəddəslər siyahısına qəbul edildi.^[4]