Mehemmed Mirze Qacar - Wikipedia

Məhəmməd Mirzə Qacar Azərbaycan Qacarlar sülaləsi nəslindəndir. Bəhmən Mirzənin beşinci arvadı Çiçək xanımdan olan dördüncü oğludur.

1872-ci ildə Şuşada doğulub.^[1] Şuşada mədrəsə təhsili alan Məhəmməd Mirzə Qacar 1885-ci ildə qardaşı, çar ordusunun generalı Rzaqulu Mirzə Qacarın təkidi ilə Tiflisdə yerləşən hərbi məktəbdə oxumağa başlayır. Tez bir zamanda yüksək nəticələrə nail olan Məhəmməd Mirzə Qacar 1888-ci ildə Sankt-Peterburqda yerləşən hərbi məktəbə daxil olur.^[2]

1893-cü ildə Rusiya İmperator Ordusunda xidmət etməyə başlamışdır.^[2]

1904-cü ildə başlayan Rus-Yapon müharibəsində iştirak etmiş və müharibədə göstərdiyi şücaətə görə vaxtından əvvəl kapitan rütbəsinə yüksəlişdir.^[2]

1910-cu ildən böyük knyaz, general-feldmarşal Mixail Nikolayeviç adına birinci Kuban-kazak batareyasının komandiri olub. I Dünya müharibəsində də Kazak süvari qoşunlarında döyüşüb.^[1] I Dünya müharibəsinə qədər nümunəvi xidmətinə görə ikinci dərəcəli «Müqəddəs Anna» ordeni ilə və həmin ordenin dördüncü dərəcəsi ilə təltif olunur. I Dünya müharibəsində də Kazak süvari qoşunlarında döyüşən Məhəmməd Mirzə Qacar ikinci və üçüncü dərəcəli «Müqəddəs Stanislav» ordeninə layiq görülür. 1915-ci ildə mayor rütbəsi ilə təltif edilən Məhəmməd Mirzə Qacar müharibədən geri cağrılaraq Sankt-Peterburqda yerləşən hərbi hissəyə göndərilir. Bir qədər sonra isə o, çarın xüsusi mühafizə dəstəsində xidmət etməyə başlayır. 1916-cı ildə Məhəmməd Mirzə Qacar podpolkovnik rütbəsi ilə təltif edilir. 1917-ci ildə polkovnik rütbəsi ilə rus ordusundan təqaüdə ayrılmışdır.^[2]

O, 1918-ci ilin noyabrında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun təşkilinə başlanılanda onun sıralarına qoşulmuşdur. Hərbi Nazirlik bərpa edildikdən sonra polkovnik Məhəmməd Mirzə Qacar birinci topçu briqadasının komandiri təyin olunmuşdu. Briqadanın formalaşdırılmasının ilkin ağırlığı da onun üzərinə düşmüşdü. Azərbaycan ordusunun təşkilatlanmasında göstərdiyi xidmətlərinə görə Hökumətin 1919-cu il 25 iyun tarixli qərarı ilə ona general-mayor rütbəsi verilmişdi. Bir müddət Birinci Piyada Diviziyasına rəhbərlik edib, daha sonra Gəncə Qarnizonunun rəisi təyin edilib. Məhəmməd Mirzə Qacar 1919-cu ilin il 1 dekabrda Baş Topçu İdarəsinin rəisi, 1920-ci il 15 martda isə Azərbaycan ordusunun təchizat rəisi təyin olundu.^[3] Onun başçılıq etdiyi qurumun tərkibinə ləvazimat idarəsi, hərbi-sanitar hissəsi və hərbi baytar hissəsi daxil idi.

1920-ci ildə Baş Qərargah rəisi Məmməd bəy Sulkeviçə Qarabağdan vurduğu bir teleqram:^[1]

Məhəmməd Mirzə Qacar 1920-ci ilin mayında bolşevik işğalına qarşı başlamış Gəncə üsyanının əsas təşkilatçılarından biri idi. Ona üsyandan sonra təşkil olunacaq yeni hökumətə rəhbərlik etmək tapşırılmışdı. Lakin üsyan işğalçı Qırmızı Ordu birləşmələrinin birgə əməliyyatı nəticəsində amansızcasına yatırıldı. Məhəmməd Mirzə Qacar üsyanın yatırılması zamanı qardaşları general Əmir Kazım Mirzə Qovanlı Qacar və general Feyzulla Mirzə Qacar Qovanlı ilə birlikdə öldürülür.^[1]

Məhəmməd Mirzə Qacarın dəqiq ölüm tarixi bəlli deyildir, lakin onun 30 may tarixində vəfat etdiyi güman edilir.^[2]

Fətəli şahın nəvəsi şahzadə Bəhmən Mirzənin 31 oğlundan biridir. Bəhmən Mirzənin beşinci arvadı Çiçək xanımdan olan dördüncü oğludur. General Əmir Kazım Mirzə Qovanlı Qacarın və general Əmənulla xan Mirzənin kiçik qardaşıdır.^[1]

I Dünya müharibəsinə qədər nümunəvi xidmətinə görə ikinci dərəcəli «Müqəddəs Anna» ordeni ilə (qılıncla birgə) və həmin ordenin dördüncü dərəcəsi ilə (igidliyə görə) təltif olunub. I Dünya müharibəsində İkinci və üçüncü dərəcəli «Müqəddəs Stanislav» ordeninə (qılınc və bantla birgə) layiq görülüb.

• Bəhməni ailəsi

• Nəzirli Ş., Cümhuriyyət generalları, B., 1995,
• Nəzirli Ş., Qacarlar, B., 1995,
• Süleymanov M., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998;
• Каджар; Чингиз, Каджар, Б., 2001