Dmitri Muradov - Wikipedia

Dmitri Muradov

Dmitri_Muradov - Haqqında Məlumat

Dmitri Andreyeviç Muradov (rus. Дми́трий Андре́евич Мура́тов;29 oktyabr 1961^[1]^[2]^[…] və ya 30 oktyabr 1961^[3]^[4], Kuybışev^[3]) — Rusiya jurnalisti, teleaparıcısı. "Novaya qazeta"nın baş redaktoru (1995-2017 və 2019-cu ildən), qurucularından biri.

Dmitri Muradov
rus. Дми́трий Андре́евич Мура́тов
2018-ci ildə Nadejda Mityuşkinaya Boris Nemtsov mükafatının verilməsi zamanı çəkilən foto
Doğum tarixi	29 oktyabr 1961(1961-10-29)^[1]^[2]^[…] (63 yaş) və ya 30 oktyabr 1961(1961-10-30)^[3]^[4] (63 yaş)
Doğum yeri	Kuybışev, Samara vilayəti, RSFSR, SSRİ^[3]
Fəaliyyəti	jurnalist, televiziya aparıcısı
Fəaliyyət illəri	1987-ci ildən
Mükafatları	2021 Nobel Sülh Mükafatı laureatı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İfadə azadlığını qorumaq sahəsində fəaliyyətinə görə 2021 Nobel Sülh Mükafatı laureatı (Andrey Saxarov və Mixail Qorbaçovdan sonra bu mükafata layiq görülmüş üçüncü rusdür)^[5]^[6]

Muratov 1993-cü ildə bir neçə başqa jurnalistlə birlikdə demokratiya tərəfdarı olan “Novaya qazeta” qəzetini təsis edib. O, 1995-2017-ci illərdə qəzetin baş redaktoru olub, 2019-cu ildə yenidən bu vəzifənin icrasına başlayıb. Qəzet hökumətin korrupsiyası, insan hüquqlarının pozulması, seçki saxtakarlığı, polis zorakılığı və səlahiyyətdən digər sui-istifadə halları^[7] kimi həssas mövzularda reportajları ilə tanınır.^[8] Baş redaktor kimi o, müstəqil mətbuatın fəal müdafiəçisi idi və Anna Politkovskayanın Putin administrasiyasını diqqətlə araşdıran məqalələrini dərc edirdi. Jurnalistləri Müdafiə Komitəsinin fikrinə görə, Muratov “bu gün Rusiyada milli təsiri olan yeganə həqiqi tənqidi qəzetin” yaradılmasına kömək edib. 28 mart 2022-ci ildə qəzet Roskomnadzordan ikinci xəbərdarlıq aldıqdan sonra onlayn və çap fəaliyyətini dayandıracağını açıqladı.^[9]

2022-ci ilin aprelində Norveçin ikinci ən böyük media qrupu olan "Amedia" Rusiyadakı fəaliyyətini dayandırdığı üçün Rusiyadakı təxminən 4 milyon avro həcmində qiymətləndirilən dörd mətbəəsini Muratova təhvil verdiyini elan etdi.^[10]

Həyatı

redaktə

Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedevlə "Novaya qazeta"nın baş redaktoru Dmitri Muratova müsahibə zamanı, 2009.

30 oktyabr 1961-ci ildə Kuybışevdə anadan olub.

1983-cü ildə Kuybışev Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib.

1983-1985-ci illərdə Sovet Ordusunda xidmət etmişdir.

Hərbi xidmətdən sonra "Volqa Komsomoletsi" qəzetində çalışmışdı. 1987-ci ildə "Komsomolskaya Pravda" qəzetinin komsomol həyatı şöbəsinin müdiri oldu. 1990-cı ildə nəşrin informasiya şöbəsinin redaktoru təyin edildi.

1992-ci ilin noyabrında KP-dən ayrıldı və eyni zamanda qəzetin yeni redaksiya siyasəti ilə razılaşmayan jurnalistləri özündə birləşdirən "6-cı mərtəbə" Jurnalistlər Birliyini təsis etdi. Növbəti il, ilk nömrəsi 1 aprel 1993-cü ildə nəşr olunan "Novaya" gündəlik qəzetinin təsisçisi oldu. Muratov redaksiya heyətinə daxil edildi və baş redaktor müavini oldu.

1994-cü il dekabrından 1995-ci ilin yanvarına qədər Çeçenistan ərazisindəki döyüş bölgəsində qəzetin xüsusi müxbiri oldu.

1995-ci ilin fevral ayında, o vaxta qədər "Gündəlik Novaya Gazeta" olan və adı "Novaya Gazeta" olaraq dəyişdirilən nəşrin baş redaktoru oldu.

Bir müddət Muradov eyni vaxtda həm qəzetdə, həm də televiziyada işləməyi birləşdirdi. Beləliklə, 1997-ci ildə Press Club (ATV - ORTV) proqramının, 1998-2000-ci illərdə - NTV kanalında həftəlik "Məhkəmə gedir" verilişinin aparıcısı idi.^[11]

2004-cü ildə, "2008: Azad Seçim Komitəsi"nin qurucularından biri idi. 2005-ci ildə "Demokratların birləşməyə çalışmasından tamamilə məyus olduğunu" ifadə edərək Komitədən ayrıldı.^[12]

2004-cü ildə Rusiya "Yabloko" Demokratik Partiyasına üzv oldu.

2005-ci ildə "Krokodil" jurnalının həm sahiblərindən biri oldu.^[13] Ancaq artıq 2008-ci ildə yenilənmiş jurnalın nəşri dayandırıldı.^[14]

2009-cu ildə V çağırış Moskva Şəhər Dumasına seçkilərdə "Yabloko" partiyasının seçki siyahısını dəstəkləmək üçün İctimai Şuraya daxil oldu.

2011-ci ildə Rusiya Birləşmiş Demokratik Partiyası "Yabloko"nun 101 saylı seçki siyahısına daxil oldu.

2014-cü ilin martında Krımdakı Rusiya hakimiyyətinin siyasətinə qarşı müraciət imzaladı.^[15].

2020-ci ilin sentyabrında Belarusda etiraz aksiyalarına dəstək məktubu yazdı.^[16]

2017-ci ilin noyabr ayında "Novaya Qazeta]]nın baş redaktoru vəzifəsini tərk etdi, lakin 2019-cu ildə vəzifəsinə qayıtdı.^[5]^[17]^[18]^[19]

2021-ci ilin oktyabrında ABŞ-Filippinli jurnalist Mariya Ressa ilə birlikdə "demokratiya və davamlı sülh üçün ön şərt olan söz azadlığını müdafiə etmək səylərinə görə" Nobel Sülh Mükafatını aldı. Muratov hesab edir ki, ona verilən mükafat "Novaya Qazeta"nın və dünyasını dəyişmiş jurnalist həmkarlar İqor Domnikov, Yuri Şekoçixin, Anna Politkovskaya, Anastasiya Baburova, Natalya Estemirova və Stanislav Markelovun xidmətidir.^[5]^[19] Muratov həmçinin bildirib ki, o, Nobel mükafatını onurğa əzələlərinin atrofiyası olan uşaqların müalicəsinə və jurnalistikaya, o cümlədən “xarici agent” elan edilən insanlara dəstək olmaq üçün xərcləmək niyyətindədir. Onun sözlərinə görə, pulun bölüşdürülməsi ilə bağlı yekun qərarı “Novaya qazeta”nın redaksiya heyəti verəcək.^[20] 22 mart 2022-ci ildə Dmitri Muratov və “Novaya qazeta”nın əməkdaşları 2021-ci il Nobel Sülh Mükafatı Medalını Ukrayna Qaçqınlar Fonduna bağışlamaq qərarına gəliblər.^[21]. Подписал^[22] Nobel mükafatı laureatlarının Ukraynaya dəstək üçün petisiya məktubunu imzalanmışdır.^[23]

2022-ci il aprelin 7-də Moskva-Samara qatarının kupesində Samaraya gedərkən Dmitri Muratova hücum etdilər. Onun üzərinə asetonla qarışdırılmış qırmızı boya atılmışdı. Kimyəvi maddə onun gözlərinə düşmüşdü. Hücum edən şəxs hadisə yerindən qaçıb.^[24]^[25]^[26]^[27]^[28] 8 aprel 2022-ci ildə Rusiya Federasiyasının Daxili İşlər Nazirliyi hücumda şübhəli bilinənlərdən birinin - İlya Markovetsin həbs edildiyini elan etdi.^[29]

Ailəsi

redaktə

Vətəndaş nigahında - İrina Vadimovna Stolyarova.
Böyük qızı - Kseniya Muratova Moskva Dövlət Universitetini bitirmiş, Ali İqtisadiyyat Məktəbinin prorektoru vəzifəsində çalışmış, sonra Rusiya Federasiyası Mərkəzi Bankının sədri Elvira Nabiullinanın müşaviri olmuşdur.^[30]
Kiçik qızı - Finli (Anna) Muratova Oksford Məktəbini bitirib və Nyu-York Universitetinin İncəsənət və Elm Kollecində jurnalistika təhsili alıb. Rusiyadan köç etdikdən sonra Anna Finli (ing. Finley) adını götürdü və cinsini qeyri-müəyyən elan edib.^[31] 2020-ci ilə qədər Anna Muratova "Washington Square News"un müxbiri və redaktoru olub, rəhbərlik dəyişikliyinə etiraz olaraq oranı tərk edib.^[32] Anna indi müstəqil jurnalistdir və marjinallaşdırılmış icmalar və azlıqlar, həmçinin cinsi zorakılıq qurbanları haqqında yazır.^[33]
Oğlu - Dmitri Muratov, Moskva Dövlət Universitetini bitirmiş, oyun istehsal edən Enplex Games-də PR direktoru vəzifəsində çalışır.

Mükafatları

redaktə

Dmitri Muradov "Novaya qazeta"ya verilən "Söz azadlığı" mükafatını aldıqdan sonra

"Dostluq" ordeni;
Şərəf ordeni;
Jurnalistləri Müdafiə Komitəsinin Beynəlxalq Mətbuat Azadlığı Mükafatı (2007);^[34]^[35]
"Fəxri Legion" ordeni Kavaleri (Fransa,2010);
3 -cü dərəcəli Məryəm Torpağının Xaç Ordeni (Estoniya, 2013);^[36]
Azadlığın qızıl lələyi (2016);^[37]
Nobel Sülh Mükafatı laureatı (2021) - "ifadə azadlığını qorumaq səylərinə görə".

Müsahibələri

redaktə

Xeyriyyəçilik

redaktə

2019-cu il aprelin 19-da Muratov və “Novaya qazeta” komada olan jurnalist və yazıçı Dmitri Bıkov üçün Ufadan Moskvaya xüsusi aviasiya təyyarəsi reysini təşkil etdi və pulunu ödədi. Bunun səbəbi, Bıkova görə (həmçinin The Insider və Bellingcat-ın araşdırmasına görə) zəhərlənmə idi.^[38]^[39].

2020-ci ilin fevralında, hokkey azarkeşi Muratov Valeri Xarlamovun çubuğunu satışa çıxardı. 100 min dollar gəliri Muradov onurğa əzələsi atrofiyası olan uşaqlara yardım edən xeyriyyə fonduna bağışladı.^[40]

2021-ci ildə Nobel Sülh Mükafatını aldıqdan sonra Muradov mükafatının bir hissəsini "Xeyirxahlıq Dairəsi" xeyriyyə fonduna köçürəcəyini açıqladı.^[41]

20 iyun 2022-ci ildə Dmitri Muratovun Nobel medalı ABŞ-də Heritage auksionunda 550 000 dollar başlanğıc qiyməti ilə 103,5 milyon dollara satılıb. Alıcı anonim qalmaq istəyib. Muratov pulu “Ukraynadan olan qaçqınların və qaçqın uşaqlarının olduğu” ölkələrə göndərəcək UNİCEF-ə köçürəcəyinə söz verib.

Siyasi görüşləri

redaktə

O, dəfələrlə Vladimir Putinin müxtəlif məsələlərdə apardığı siyasətlə, eləcə də MDB ölkələrinin digər liderlərinin siyasəti ilə razılaşmadığını bildirib. Xüsusən, 2014-cü ilin martında Rusiya hakimiyyətinin Krımdakı siyasətinə qarşı müraciətə imza atmış^[42] və 2020-ci ilin sentyabrında Belarusun ölkənin hazırkı Prezidenti Aleksandr Lukaşenkoya qarşı etiraz aksiyalarına dəstək məktubunu imzalamışdır.^[43]

2016-cı ildə VII çağırış Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasına seçkilərdə Yabloko siyasi partiyasının səlahiyyətli nümayəndəsi olmuşdur.

2018-ci ildə Muradov Rusiya Federasiyası Prezidentliyinə namizəd Qriqori Yavlinskinin və onun səlahiyyətli nümayəndəsi kimi ona dəstək İctimai Qərargahın həmsədri idi.^[44]^[45]

2021-ci ilin yanvarında Aleksey Navalnının azad edilməsini tələb edən petisiyanı dəstəkləmişdir.^[46]

Nobel mükafatı laureatı kimi o, bütün dünya ölkələrini xarici agentlərlə bağlı qanunları ləğv etməyə çağırırdı.^[47]

2022-ci ilin fevralında o, Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinə qarşı müraciəti imzaladı.^[48] O, öz mövqeyini belə izah etmişdir:^[49]

Kədər içindəyik. Ölkəmiz prezident Putinin göstərişi ilə Ukrayna ilə müharibəyə başladı. Və müharibəni dayandıracaq heç kim yoxdur. Ona görə də kədərlə yanaşı, biz də, mən də utancla da yaşayırıq.

Baş komandan əlində bahalı avtomobildən brelok kimi “nüvə düyməsini” fırladır. Növbəti addım nüvə zərbəsidir? Vladimir Putinin qisas silahı ilə bağlı sözlərini başqa cür şərh edə bilmərəm.

Ancaq biz "Novaya qazeta"nın budəfəki sayını iki dildə - ukrayna və rus dillərində dərc edəcəyik. Çünki biz Ukraynanı düşmən, Ukrayna dilini isə düşmən dili kimi tanımırıq. Və biz bunu heç vaxt etiraf etməyəcəyik. Və sonuncu. Yalnız rusların müharibə əleyhinə hərəkatı bu planetdə həyatı xilas edə bilər.