Yeni Isgenderiyye Kitabxanasi - Wikipedia

İsgəndəriyyənin qədim kitabxanasının vaxtilə dayandığı yerin yaxınlığında kitabxana tikmək ideyası 1974-cü ildə yaranıb və İsgəndəriyyə Universitetinin bir qrup professoruna məxsus olub. Qədim kitabxananın yenidən qurulması təkcə digər şəxslər və qurumlar tərəfindən qəbul edilmədi, həm də Misir siyasətçilərinin dəstəyini aldı. Bu layihənin aparıcı tərəfdarlarından biri Misirin keçmiş prezidenti Hüsnü Mübarək olub və layihə YUNESKO tərəfindən də dəstəklənib. Misir hökuməti, YUNESKO və İsgəndəriyyə Universitetinin bu təşəbbüsünü “İsgəndəriyyəni XXI əsrin böyük intellektual və mədəniyyət mərkəzlərindən biri kimi bərpa etmək” məqsədilə həyata keçirilib. 1986-cı ildə başlayan bu layihəyə YUNESKO-nun cəlb olunması həqiqətən də beynəlxalq miqyasın da diqqət mərkəzində olmasına gözəl fürsət yaratdı.

Kitabxana tikintisi üçün torpaq sahəsi alınır və 1988-ci ildə YUNESKO-nun o vaxtkı prezidenti tərəfindən yeni kitabxananın təməl daşı qoyulur. Kitabxananın dizaynı üçün memarlıq müsabiqəsində Norveç memarlıq firması Snøhetta və avstriyalı memar Kristof Kapelle və misirli memar İhab El-Habbak qalib gəlib. Onlar 1400-dən çox müraciət edən arasından seçilib. Bu memarlıq komandası altı ölkəni təmsil edən on üzvdən ibarət idi. Tikinti üçün Snohetta, Britaniya və İtaliya tikinti şirkətlərinin rəhbərlik etdiyi konsorsium yaradılmışdır. Bundan əlavə, UNESCO İsgəndəriyyə Kitabxanası üzrə Beynəlxalq Komissiya yaratmışdır ki, bu komissiyaya 18 müxtəlif ölkə və təşkilatın yüksək səviyyəli nümayəndələri daxildir.

Kitabxananın maliyyələşdirilməsi məsələsi Əsvanda keçirilən konfransda qərara alınıb: İraq, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri hökumətləri 65 milyon ABŞ dolları,^[4][5] 27 milyon ABŞ dolları daha 26 ölkə, Misir hökuməti 120 milyon və YUNESKO da maliyyələşmədə iştirak etmişdir.

1992-ci ildə kitabxananın tikintisi ilə bağlı ilkin işlərə başlanılmış, 1995-ci ildə işin çox hissəsi, 2001-ci ildə isə tamamilə başa çatdırılmışdır. 2002-ci il oktyabrın 16-da bir çox xarici dövlət rəhbərlərinin iştirakı ilə kitabxananın təntənəli açılışı oldu.

Kitablar ingilis, ərəb, fransız dillərindədir. 2010-cu ildə Fransa Milli Kitabxanası buraya 500 min kitab bağışladı ki, bu da İsgəndəriyyə kitabxanasını frankofon kitabxanaları arasında 6-cı yerə, ərəb dünyası və Afrikada isə fransız dilində bu qədər kitabla liderliyə qaldırdı.^[6]

Kitabxana 8 milyon kitab saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur,^[7] əsas oxu zalının sahəsi 11 kaskad səviyyəsində 70.000 m²-dir.^[7] Kompleksə həmçinin konfrans mərkəzi, korlar, yeniyetmələr və uşaqlar üçün ixtisaslaşdırılmış kitabxanalar, üç muzey (qədim, əlyazmalar və Sadat muzeyləri), dörd rəsm qalereyası, planetarium, əlyazmaların bərpası laboratoriyası daxildir.

Kompleks möhtəşəm memarlığı ilə seçilir. Kitabxana binasının konsepsiyası cənub simvolizminə əsaslanır. Bina günəş diskinə bənzəyir, cənuba doğru qalxmış, şimala doğru əyilmişdir. Şimala meylli damın şüşə səthləri şimal işığını kitabxanaya ötürür.^[8]

Əsas oxu zalı 32 metrlik şüşəli damın altında yerləşir, günəş saatı kimi dənizə tərəf əyilmiş və diametri 160 metrdir. Divarlar 120 müxtəlif insan yazı sistemindən qrafemlərlə oyulmuş Asvan qranitlə örtülmüşdür.^[7]

Kitab anbarları yerin altında yerləşir, kitabların havadakı dəniz duzunun zərərli təsirindən qorunması üçün tədbirlər görülüb. Bina dənizdən gələn küləkdən köməkçi divarlar vasitəsilə qorunur.^[9]

İsgəəndəriyyə kitabxanasındakı əsər kolleksiyaları dünyanın hər yerindən hədiyyə edilib. Köçürülmüş İspan sənədləri Əməvilərin İspaniyanı fəthi dövrünə aiddir. Fransa dövləti Süveyş kanalının tikintisi ilə bağlı sənədləri təhvil verib. Kitabxanada İnternet Arxivinin güzgüsü var.

İsgəndəriyyə Kitabxanası və İnternet arxivi tərəfdaşlığı gələcək nəsillər üçün irsin qorunması və insan biliyinə universal çıxışın təmin edilməsi məqsədilə qurulur. Kitabxana İnternet Arxivinin ilk güzgü və xarici ehtiyat nüsxəsinin saytı idi.^[10] İnternet arxivi kitabxanaya 5 milyon dollar, həmçinin:

• 16 milyondan çox saytdan 1996-2001-ci illəri əhatə edən 10 milyard veb səhifə
• 1000 arxiv filmləri üçün 2000 saat Misir və Amerika televiziyası yayımı
• 200 kompüterdə 100 terabayt məlumat
• Yerli istifadə üçün kitab skaneri bağışladı.^[11]

Milyonlarla kitab saxlanılır.^[12]

• Bədii və multimedia kitabxanası
• Gözdən əlillər üçün Taha Hüseyn adına kitabxana
• Uşaq kitabxanası
• Gənclər üçün kitabxana
• Mikroforma kitabxanası
• Nadir kitablar və xüsusi kolleksiyalar kitabxanası^[13]

Kitabxana xüsusi texnologiyadan istifadə etməklə sifariş əsasında kitab və ya sənədləri çap edə bilər.^[14]

Taha Hüseyn kitabxanasında oxuculara kitab və jurnal oxumaq imkanı verən xüsusi proqram təminatı vasitəsilə kor və zəif görənlər üçün materiallar toplanıb. O, Misirli ərəb professoru və ədəbiyyatşünas, ərəb maarifçiliyinin (ərəb. النهضة العربية‎‎) ədəbiyyatda aparıcı simalarından biri olan, özü üç yaşında kor olan Taha Hüseynin şərəfinə adlandırılıb.

1901-ci ildən bu günə qədər ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatlarının kitab kolleksiyaları bu bölmədə saxlanılır.^[15] Nobel bölməsi 24 aprel 2002-ci ildə İsveç kraliçası Silviya və Norveç kraliçası Sonja tərəfindən açılmışdır.^[16].

2001-ci ildə əsası qoyulan İsgəndəriyyə Kitabxanası Antik Əsərlər Muzeyi kitabxanada yer alan ilk arxeoloji muzeydir.^[17] Muzeyin əsas məqsədləri elmi tədqiqatları, yaradıcılığı və mədəni maarifləndirməni inkişaf etməkdir. Təxminən 1316 eksponatdan ibarət Antik Əsərlər muzeyinin kolleksiyası Fironlar dövründən Makedoniyalı İsgəndərin fəthinə, Roma dövründən İslamın Misirə gəlişinə qədər Misir tarixini əhatə edir. Kolleksiyaya şərq limanı və Əbukir körfəzi yaxınlığında Aralıq dənizinin dibindən tapılan sualtı qədim əşyalar da daxildir.^[18]

Muzeydə eksponatların təsviri üç: ingilis, ərəb və fransız dillərində verilir.

Əlyazmalar Muzeyi ziyarətçilərə və tədqiqatçılara nadir əlyazmalar və kitablar təqdim edir.^[19] 2001-ci ildə yaradılan Əlyazmalar Muzeyində dünyanın ən böyük rəqəmsal əlyazma kolleksiyası var. Bu, İsgəndəriyyə Kitabxanası ilə əlaqəli bir akademik qurumdur. Muzeyin elan edilmiş məqsədləri irsin qorunub saxlanılması, əlyazmaların mühafizəsi və bərpasında insan kadrlarının yetişdirilməsi, yeni bərpaçılar nəslinin formalaşdırılmasıdır.

Əlyazmalar Muzeyi Əlyazma Mərkəzi ilə paralel fəaliyyət göstərir, muzey kolleksiyasından olan 6000-dən çox nadir kitab, xəritə və sənədlərə rəqəmsal girişi təmin edir.^[20] Muzey üç bölmədən ibarətdir:

• Nadir kolleksiyalar: Bu bölməyə İsgəndəriyyə kitabxanasından orijinal əlyazmalar, erkən çap olunmuş kitablar, xəritələr və köhnə sikkələr kimi unikal əşyalar daxildir.^[21]
• Mikrofilm: Bu bölməyə 30000-ə yaxın nadir əlyazma və 50000 sənəddən ibarət mikrofilmlər, həmçinin Avropada ən böyük kolleksiya hesab edilən Britaniya Milli Kitabxanasının 14000 ərəb, fars və türk əlyazmalarından ibarət kolleksiya daxildir. Bundan əlavə, ziyarətçilər milli və ərəb qəzetlərinin geniş arxivini tapa bilərlər.
• Museoqrafik sərgi: Bu bölmə sərgi qalereyasına və səyyar sərgi qalereyasına bölünür. Sərgi qalereyasında əlyazma mərkəzinin elektron nəşrləri və seçilmiş rəqəmsal əlyazmalar nümayiş etdirilir.

Bu muzeydə Misir prezidenti Ənvər Sadatın bir çox şəxsi əşyaları saxlanılır. Kolleksiyaya onun forması, Nobel mükafatı, Quran nüsxəsi, bir neçə məktubları, onun və ailəsinin fotoşəkilləri, öldürüldüyü gün geyindiyi qanlı forması daxildir. Muzeydə Sadatın Qurandan bir parça oxuması və onun haqqında yazılmış müxtəlif qəzet məqalələrinin qeydləri də saxlanılır.

• Rəqəmsal Dünyamız: Bu sərgidə kitabxananın bəzi rəqəmsal layihələri, o cümlədən keçmiş prezidentlərin rəqəmsal arxivləri, Elm Superkursu və Həyat Ensiklopediyası (Aeolus) təqdim olunur.^[22] Bundan əlavə, Misirin təsviri və L'Art Arabe kimi qiymətli kitabların rəqəmsal versiyaları mövcuddur.

• Şadi Abdel Salam dünyası: Bu sərgidə misirli kinorejissor, ssenarist və geyim dizayneri Şadi Abdel Salamın ailəsi tərəfindən daimi nümayiş üçün kitabxanaya bağışlanmış bir çox əsər və eksponatlar var. Buraya onun şəxsi kitabxanası, bəzi mebelləri, bir neçə mükafatı və bir neçə filmindən olan rəsm və kostyumlarıın müxtəlif hekayə lövhələri daxildir.^[23]
• İsgəndəriyyə təəssüratları: Bu sərgi iki hissəyə bölünür: İsgəndəriyyə rəssamlar və səyahətçilərin gözü ilə və Kosmopolit İsgəndəriyyə: foto yaddaş. Birinci bölmədə XV-XIX əsr səyahətçilər və rəssamlarının orijinal litoqrafiyaları, İsgəndəriyyə ilə bağlı xəritələr və qravürlər təqdim olunur.^[23] Sonuncu bölmədə XIX əsrdən XX əsrin ortalarına qədər ki, dövrün yazıçı və rəssamlarının mədəni əsərlərinə diqqət çəkən fotoşəkillər təqdim olunur.

“Kulturama” zalı yarımdairə şəklində düzülmüş doqquz ayrı düz ekrandan və bir kompüter tərəfindən idarə olunan doqquz videoproyektordan ibarət diametri 10 metr olan nəhəng 180 dərəcə panoramik interaktiv kompüter ekranından ibarətdir. Kulturama adi kompüter displey sistemindən istifadə etməklə heç vaxt aydın şəkildə göstərilə bilməyən məlumatların ekranını özündə birləşdirmişdir.^[24]

O, Misir Mədəni və Təbii İrs Sənədləri Mərkəzi tərəfindən hazırlanıb və patentini 2007-ci ildə alıb.

O, Misir tarixindən 3 dövrü əks etdirir:

• Qədim Misir dövrü
• İslamın qızıl çağını
• Müasir Misir

Virtual immersiv elm və texnologiya tətbiqləridir. Onlar mağara texnologiyasından istifadə edirlər. VISTA bir neçə layihəni əhatə edir, o cümlədən:

• İsgəndəriyyə kitabxanası modeli: Kitabxananın tam virtual istirahəti, o cümlədən əsas kitabxana binası, planetarium, iş otaqları və hətta kitabxana mebeli bu nümayişdə aydın və dəqiq şəkildə görünəcək.
• Sfinks
• Sosial-iqtisadi məlumatların vizuallaşdırılması: Çox ölçülü rəqəmsal məlumatların vizuallaşdırılması üçün yeni üsul. Keys tədqiqatı seçilmiş ölkələrdə 25 il ərzində səhiyyə, gözlənilən ömür və savadlılıq dərəcələri daxil olmaqla, BMT tərəfindən təqdim edilən məlumatlardan istifadə edir.

Rəqəmsal Aktiv Deposu rəqəmsal kitabxana kolleksiyalarını yaratmaq^[25] və saxlamaq və gələcək nəsillər üçün qorumaq üçün Beynəlxalq İnformasiya Elmləri Məktəbi tərəfindən İsgəndəriyyə kitabxanasında hazırlanmış sistemdir.^[25][26][27]

Qurucu direktoru 2017-ci ilin may ayına qədər bu vəzifəni icra edən İsmayıl Seragəldin olub. O, həmçinin İsgəndəriyyə kitabxanasının hər bir törəmə elmi-tədqiqat institutlarının və muzeylərinin direktorlar şurasının sədri vəzifəsində çalışıb. Onu indiki idarəedici direktor Mustafa əl-Fəki əvəzləyib.^[28][29]

2011-ci ildə İsgəndəriyyə kitabxanası 2011-ci il Misir inqilabına, Misir konstitusiyası və ərəb ölkələrində demokratik hökumətə diqqət yetirməklə, Misir cəmiyyətinə dəstək üçün bir sıra simpoziumlara ev sahibliyi etdi. Kitabxana həmçinin 25 yanvar 2011-ci il inqilabının foto qalereyasını nümayiş etdirir və onun müxtəlif formatlarda sənədləşdirilməsi üzərində işləyir.^[30] Şəhərdəki iğtişaşlar zamanı, inqilab zamanı İsgəndəriyyə sakinləri kitabxananı yollarına çıxan hər şeyi yandıran və məhv edən talançıların izdihamından qorumaq üçün kitabxananın ətrafına insan zəncirində düzüldülər.^[31]

Kitabxana əsasən 2 istiqamətdə tənqid olunur. Çoxları kitabxananın müasir Misirin dayana bilməyəcəyi ağ fil olduğunu və Misir hökuməti üçün boş layihədən başqa bir şey olmadığını iddia edir. Bundan əlavə, uzun müddət Misir elminin lənətinə çevrilmiş senzuranın kitabxananın kolleksiyasına təsir edəcəyi ilə bağlı qorxular var. Bundan əlavə, binanın mürəkkəb və özünəməxsus arxitekturası (doğan günəşi təqlid etməli idi) kitabxanaya kitab almaqdansa, çoxlu pulların qaranlıq memarlığa xərcləndiyinə inananları narahat edirdi. 2002-ci ildə pulsuz vəsait olmadığından kitabxanada cəmi 500 min kitab var idi ki, bu da digər milli kitabxanalarla müqayisədə aşağı idi (Lakin 2010-cu ildə kitabxanaya Fransa Milli Kitabxanasından daha 500 min kitab daxil olmuşdur). Hesablamalara görə, hazırkı maliyyə səviyyəsində kitabxananı tam təmin etmək üçün 80 il lazım olacaq. Kitabxana öz kolleksiyası üçün kitab almaq məsələsində verilən ianələrə güvənir.^[32]

• Bina
•  
  Konqres mərkəzinin qarşısındakı qədim heykəl.
•  
  Kitabxananın xarici divarına bitişik kitabxana hovuzu
•  
  Arxa planda dəniz mənzərəli İsgəndəriyyə Kitabxanası hovuzu.
•  
  İsgəndəriyyə Kitabxanasının qarşısındakı ağ heykəl.
•  
  İsgəndəriyyə kitabxanasının daxili görünüşü.

• Antik Əsərlər Muzeyi
•  
  İsgəndəriyyə Kitabxanasının alt təbəqələrində aparılan qazıntılar zamanı tapılan qədim mozaika.
•  
  Eramızdan əvvəl 600-cü ilə aid I Aba sarkofaqı
•  
  Meymun və çaqqalı təsvir edən iki dəfn artefaktı.
•  
  Quranın qədim əlyazması.
•  
  Dörd xəlifənin adı yazılmış kitabələri olan köhnə pəncərə.

• İsgəndəriyyə kitabxanası

• Watson, Bruce. "Rising Sun". Smithsonian Magazine. 2002-04. İstifadə tarixi: 2009-02-24.
• Ali, Amro (16 October 2012) «Power, Rebirth and Scandal: A Decade of the Bibliotheca Alexandrina». Jadaliyya

• Yeni İsgəndəriyyə Kitabxanasının rəsmi saytı (rus.)
• Изображения Библиотеки Александрины
• Портфолио фотографий комплекса
• Библиотека Александрина: Древняя библиотека становится современной — иллюстрированная статья