Satrapliq - Wikipedia

Satrapiya İran sivilizasiyasında ölkə torpaqlarının ayrıldığı inzibati vahidlərə (dövlətlərə) verilən ad və ya farsların valilik təyinatları da adlandıra biləcəyimiz sistemdir. Fars imperiyası mütləqiyyətlə idarə olunurdu. Fars hökmdarının səlahiyyətləri qeyri-məhdud idi və onun tələbləri qanun idi. Ölkə satraplıq adlanan əyalətlərə bölünür. Satrapları fars zadəganları arasından seçilən satrap adlanan şəxslər idarə edirdilər. I Darius tərəfindən hazırlanmış sistem. Eramızdan əvvəl 340-cı ildə istifadə edilmişdir. Farslar Ege dənizindən tutmuş Hindistana qədər torpaqlarını idarə etmək üçün bu satraplıqları qurmuşdular. İsgəndərin işğalından sonra bu sistem yox oldu.

Fars zadəganları satrap kimi xidmət edirdilər. Satraplar hər il padşahın təyin etdiyi şəxslər tərəfindən yoxlanılırdı. İdarəetmədə qeyri-kafi hesab edilən satraplar işdən çıxarıldı və ya cəzalandırıldı. Onların sayı iyirmidən çoxdur. Hər satraplığın fars qarnizonu var idi. Bu qarnizonlar onlara öz qəbilələrinin və ya ölkələrinin inanclarını, adət-ənənələrini və hökumətlərini davam etdirməyə imkan verirdi. Bu sistemin ən yaxşı nümunəsi Kral II-dir. Kir Babil əsarətində olan yəhudilərə öz ölkələrinə qayıtmağa və öz səltənətlərini bərpa etməyə və imanlarını sərbəst şəkildə həyata keçirməyə icazə verdi. Qarnizonların əsas vəzifəsi sülhü qorumaq, təhlükəsizliyi və ədaləti təmin etmək, vergi toplamaq və lazım gəldikdə əsgər, döyüş texnikası və ya ləvazimat təminatının qayğısına qalmaq idi. Əgər padşah satrapın satraplığı (əyaləti) yaxşı idarə edə bilməyəcəyini düşünsəydi, ya cəzalandıracaq, ya da ölüm cəzası verəcəkdi. Satraplar lazım gəldikdə hökumətə də müdaxilə edə bilirdilər.

II. Kir (II. Keyhüsrev) satraplar arasında əlaqəni təmin etmək üçün poçt sistemi qurdu. Buna uyğun olaraq müəyyən fasilələrlə poçt stansiyaları qurulmuş və atlar bu məntəqələrdə hazır vəziyyətdə saxlanılaraq xəbər daşıyan elçilərin sürətlə hərəkət etməsinə şərait yaradılmışdır.