Izokvant - Wikipedia
İzokvant (ing. isoquant; yunanca bərabər mənası verən iso və ingiliscə kəmiyyət mənasını verən quantity sözündən əmələ gəlib; bərabər kəmiyyət mənasını verir) — mikroiqtisadiyyatda iki və ya daha çox girişin kəmiyyətlərini dəyişdirərkən eyni miqdarda məhsulun istehsal edildiyi bir sıra nöqtələr üzərində çəkilmiş izoxəttdir.[1][2] İzokvantadakı x və y oxu adətən əmək, kapital, torpaq və ya təşkilat kimi istehsal faktoru olan iki müvafiq girişi təmsil edir. İzokvant həm də “izo-məhsul əyrisi” və ya “bərabər məhsul əyrisi” kimi tanınır.
İzokvant, iqtisadiyyatda istehsal nəzəriyyəsinin mühüm anlayışlarından biridir və iki istehsal faktoru (adətən əmək və kapital) arasında sabit məhsul səviyyəsini qoruyaraq dəyişiklik etmə imkanlarını göstərir. Başqa sözlə, izokvant əyrisi, müəyyən bir məhsul səviyyəsini təmin edən müxtəlif əmək və kapital kombinasiyalarını göstərən qrafikdir[3].
Əsas xüsusiyyətləri
redaktə- Mənfi meyilli olur — izokvant əyrisi sağdan sola doğru aşağı meyillidir, yəni bir istehsal faktorunun azalması ilə digər faktorun artırılması lazımdır ki, məhsul səviyyəsi sabit qalsın.
- Bir-birini kəsməz — müxtəlif məhsul səviyyələrini göstərən izokvant əyriləri bir-birini kəsməz, çünki hər izokvant fərqli məhsul səviyyəsini göstərir.
- Konveks forma alır — izokvant əyrisi konveksdir, çünki faktorlar arasındakı əvəzləmə dərəcəsi azalan sərhəd məhsuldarlığı qanununa uyğundur. Bu isə o deməkdir ki, bir faktoru artırmaqla digərini sabit saxlamaq getdikcə daha çətinləşir.
- Azalan marjinal texniki əvəzləmə dərəcəsi — izokvant əyrisi boyunca hərəkət etdikcə bir istehsal faktoru ilə digəri arasında əvəzləmə dərəcəsi azalır, çünki resurslar arasındakı effektiv əvəzləmə imkanları getdikcə azalır[4].
İzokvantın istifadə sahələri
redaktəİzokvant, istehsal prosesində müxtəlif resurs kombinasiyalarını və onların məhsuldarlığını araşdırmaq üçün istifadə olunur. Bu anlayış iqtisadiyyatda firmaların minimum xərclə müəyyən məhsul həcmini istehsal etmək üçün necə qərar verdiklərini və resursları necə paylaşdıqlarını anlamağa kömək edir.
-
İstehsal məhsulunun Q3 > Q2 > Q1 olduğu izoqvant xəritəsi. Tipik olaraq, X və Y daxilolmaları müvafiq olaraq əmək və kapitala aiddir. İzoqvantı Q1-dən Q2-yə və ya Q2-dən Q3-ə köçürmək üçün daha çox X girişi, Y girişi və ya hər ikisi tələb olunur. -
A) Mükəmməl əvəzedici məhsullar olan iki girişi olan izokvant xəritəsinin nümunəsi. -
B) Mükəmməl tamamlayıcı məhsullar olan iki girişli izoqvant xəritəsinin nümunəsi.
Qeyri-qabarıqlıq
redaktəTexniki əvəzetmənin azalan marjinal sürəti, əvəzetmənin müsbət və sonlu elastikliyi fərziyyəsi altında izokvant mənşəyə qabarıq olur. Resurslardan birində miqyasda kifayət qədər güclü gəlirlər varsa, lokal olaraq qabarıq olmayan izoqvant yarana bilər. Bu halda, əvəzetmənin mənfi elastikliyi var — A resursunun B resursuna nisbəti artdıqca, A-nın B-yə nisbətən marjinal məhsulu azalmaq əvəzinə artır[5].
Qeyri qabarıq izoqvant qiymətlərdəki dəyişikliklərə cavab olaraq qiyməti minimuma endirən giriş paketində böyük və fasiləsiz dəyişikliklər yaratmağa meyllidir. Məsələn, izokvantın qlobal olaraq qabarıq olmadığı və izokost əyrisinin xətti olduğu halı nəzərdən keçirək. Bu halda, minimum resurslar dəsti künc həlli olacaq və yalnız bir resurs (məsələn, ya A resursu, ya da B resursu) əhatə edəcək[6]. Hansı resursdan istifadə ediləcəyinin seçimi nisbi qiymətlərdən asılı olacaq. Bəzi kritik qiymət nisbətlərində optimal məsrəf strukturu nisbi qiymətlərin kiçik dəyişikliyinə cavab olaraq bütün xərclər A-dan bütün xərclər B-yə və əksinə dəyişəcək.
İstinadlar
redaktə- ↑ Varian, Hal R. Microeconomic Analysis (Third). Norton. 1992. ISBN 0-393-95735-7.
- ↑ Chiang, Alpha C. Fundamental Methods of Mathematical Economics (Third). McGraw-Hill. 1984. 359–363. ISBN 0-07-010813-7.
- ↑ "Efficient Combination of Labor and Capital". www2.econ.iastate.edu. 2021-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- ↑ "Isoquants". www.economics.utoronto.ca. İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- ↑ "Production Functions" (PDF). UCLA. n.d. 26 May 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 April 2021.
- ↑ Arrow, K. J.; Chenery, H. B.; Minhas, B. S.; Solow, R. M. "Capital-Labor Substitution and Economic Efficiency". The Review of Economics and Statistics. 43 (3). 1961: 225–250. doi:10.2307/1927286. ISSN 0034-6535. JSTOR 1927286. 2023-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-05.
