Ternopol Vilayet Incesenet Muzeyi - Wikipedia

Ternopol Vilayət İncəsənət Muzeyinin uzun tarixi var. Onun mənşəyi 13 aprel 1913-cü ildə Stefan Kaçala küçəsində Xalq Məktəbləri Cəmiyyətinin dörd zalında açılmış Regional Podilsk Muzeyindən başlayır. Muzeyin yaradıcısı uzun müddət Milli Elmlər Akademiyasının idarə heyətinin sədri olmuş polşalı professor Stanislav Srokovski olmuşdur. Muzeyin ilk bələdçisini də o hazırlamışdır. Muzeyin eksponatları arasında peşəkar rəngkarlıq və plastika əsərləri, xalça və tikmələr, sikkələr, orijinal sənədlər var idi. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Rusiya imperator qoşunları kolleksiyanı məhv etmişdilər. Dağılmış bina SSRİ hakimiyyəti dövründə, 1925-ci ildə bərpa edilmişdir. Muzey kolleksiyası regional xarakter daşımış və 4 bölmədən ibarət olmuşdur: tarixi, etnoqrafik, müasir incəsənət (bədii sənətkarlıq) və təbii. Muzeyin ikinci açılışı 9 noyabr 1930-cu ildə baş tutmuşdur. Eyni zamanda, muzeylə bağlı ikinci bələdçi nəşr edilmişdir.^[1]

1939-cu ilin payızında yeni hakimiyyət Regional Podol Muzeyini Ternopil Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə çevirmişdir. Muzeyin fondu qraf Potoçki və Koziyebrodskinin milliləşdirilmiş kolleksiyalarından XVII–XIX əsrlərə aid Qərbi Avropanın bir çox incəsənət əsərləri ilə doldurulmuşdur. İkinci Dünya müharibəsindən sonra muzey 15 iyul 1945-ci ildə fəaliyyətini bərpa etmişdir. 1960-cı illərin əvvəllərində muzey kolleksiyası ikonalar, köhnə çaplar, oymalar, o cümlədən Buçaçdan olan İohann Georg Pinzelin barelyefləri ilə tamamlanmışdır.^[1]

Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin əsərləri kolleksiyası 6 may 1978-ci ildə keçmiş Dominikan kilsəsində açılan fotoqalereyanın əsasını təşkil etmişdir. Qalereyanın təşkilində Ukraynanın aparıcı muzeyləri və SSRİ İncəsənət Sərgiləri İdarəsi mühüm köməklik göstərmişdir. Bələdçi kitabçasını (Lvov, 1981) hazırlayan İqor Gereta ona rəhbərlik edirdi. 1986-cı ilin yanvarında fotoqalereya indiki pavilyona – yaşayış binasının genişləndirilməsinə köçürülmüşdür. Onun binaları sərgi salonları üçün uyğunlaşdırılmışdır.^[1]

Əslində Ternopol Regional İncəsənət Muzeyi 1 may 1991-ci ildı Tarix Muzeyinin şöbələrindən biri olan keçmiş fotoqalereyanın bazasında yaradılmışdır. Bu qərar faktiki olaraq həmin il iyunun 1-dən qüvvəyə minmişdir. Muzeydə birinci sərgi Andrey Petrikin (1919–1990) əsərlərindən ibarət olmuşdur və 9 avqust 1991-ci il tarixində açılmışdır. Oktyabr ayında Ukrayna və xarici incəsənət əsərlərinin daimi sərgisi açılmışdır.^[2]

Ternopol Regional İncəsənət Muzeyinin fəaliyyəti tədqiqat fondu, tədris (ekskursiya və mühazirə), ekspozisiya və sərgi, metodik və bərpa işlərinə yönəldilmişdir. 1 yanvar 2009-cu ildə muzey kolleksiyası 8,011 eksponatdan, o cümlədən 765 rəngkarlıq, 6,965 qrafika, 140 heykəltəraşlıq, 141 dekorativ-tətbiqi incəsənət nümunəsindən ibarətdir. Ayrı-ayrı fondlara Andrey Petrık, Dionizi Şoldra, Anton Malyutsanın rəsm əsərləri, qravüraları və arxiv materialları, professor Emmanuel Bergerin şəxsi kolleksiyasından kitab lövhələri daxildir. Daimi sərgi tarixi-xronoloji prinsip əsasında qurulmuş, Ukrayna və Qərbi Avropa ölkələrinin incəsənətini təmsil edir. Ukrayna incəsənətinin diqqətəlayiq eksponatları arasında XVII–XIX əsrlərə aid ikonaları, İ. Pinzel və A. Osınskinin oyma əsərləri, Parsunun portretlərini, XVIII əsrin qravüraları olan köhnə çapları göstərmək olar.^[2]

1993–1995-ci illərdə muzeydə Nyu-Yorkdan olan rəssam və bərpaçı, əslən Ternopoldan olan Dionisi Şoldra çalışmışdır. O, muzeyə 50 ədə rəsm əsəri hədiyyə etmiş və bərpa işlərinin əsasını qoymuşdur. 1998-ci ilin sentyabrında rəssamın əsərləri, fotoşəkilləri və sənədləri, bərpa alətləri və materialları, şəxsi əşyalarının sərgiləndiyi Şoldri Memorial Zalı açılmışdır.^[1]