Aylurofobiya - Wikipedia
Aylurofobiya (yun. αἴλουρος -ailouros — pişik, yun. φόβος-phóbos — qorxu) — pişiklərə qarşı olan davamlı, irrasional qorxu tipidir.[1] Digər formalarda həm də felinofobiya, elurofobiya kimi adlanır.
Təsvir
redaktəÖzünü müxtəlif cür büruzə verir, əsasən nifrətdən daha çox, qorxu, ehtiyat etmə kimi qiymətləndirilir. (Əskər insanların ilan yaxud siçovul görərkən verdikləri reaksiya kimi).[2] Bəzi insanlar bunu hər zaman yaşayırlar, bəziləri isə müəyyən situasiyalara cavab olaraq bu reaksiyanı verir. Bu fobiyanı stimullaşdıran situasiyalara bunlar misal ola bilər: Pişik görmək; pişiyin poruldamasını eşitmək; pişiyin toxunmasını yaxud sürtünməsini təsəvvür etmək; qaranlıqda pişiklə qarşılaşmaq haqda düşünmək; pişiyin, üzərinə zillənən baxışlarını görmək; şəkildə yaxud televizorda pişik görmək; oyuncaq pişik.[3] Şir və pələng kimi böyük pişiklər də aylurofobiyanı stimullaşdıran səbəb ola bilər.
Səbəblər
redaktəAylurofobiya-nın dəqiq səbəbi bilinməsə də, aylurofoblar çox vaxt qorxularını erkən uşaqlıqdan izləyirlər. Bu, bir çox digər spesifik fobiyalarda, xüsusən də heyvanları əhatə edən fobiyalarda müşahidə olunan tendensiyadır.[4] Bir nəzəriyyəyə görə, pişik tərəfindən hücuma məruz qalmaq və ya bir pişiyin başqasına hücumuna şahid olmaq kimi tək bir travmatik hadisə bu fobiyanın inkişafına səbəb ola bilər. Aylurofobiya səbəbi ilə bağlı digər nəzəriyyələrə başqasının aylurofobiyasına məruz qalma və ya pişiklərin təhlükəsi haqqında narahatedici məlumatlarla dolu olmaq daxildir.[4]
Müalicə
redaktəHeyvan fobiyası üçün ən yaxşı müalicə üsullarından birinin ifşa terapiyası olduğuna inanılır.[2] Sistematik desensitizasiya adlı məruz qalma terapiyasının xüsusi forması keçmişdə aylurofoblar üçün uğurlu olmuşdur.[5] Ekspozisiya terapiyası xəstəni getdikcə daha çox qorxuya səbəb olan stimullara sistematik olaraq məruz qoymaqla həyata keçirilir və yalnız xəstə əvvəlki stimuldan rahat olduqda irəliləyir. Məsələn, bir aylurofobik xəstə xəz kimi parçaya, pişik şəkillərinə, oyuncaq pişiyə və nəhayət, xəstənin sonradan övladlığa götürdüyü mehriban canlı pişikə məruz qalaraq qorxusuna məruz qalma terapiyası keçirdi; pişik böyüdükcə və mehriban qaldıqca, xəstə yetkin pişiklərdən daha az qorxa bildi.[6] Bu üsul həm aylurofobiya, həm də kinofobiya olan xəstələrə kömək etmək üçün istifadə olunur.[6]
Aylurofobiya müalicəsi üçün nəzərdə tutulmuş dərmanlar yoxdur. Bununla belə, beta blokerlər və benzodiazepinlər kimi narahatlıq və stressi aradan qaldıran dərmanlar simptomları azaltmağa kömək edə bilər.[5] D-sikloserin məruz qalma müalicəsində daha yaxşı nəticələrin asanlaşdırılması ilə əlaqələndirilmişdir.[7]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ London, Louis S. "Ailurophobia and ornithophobia: Cat phobia and bird phobia". The Psychiatric Quarterly. 26 (1–4). January 1952: 365–371. doi:10.1007/BF01568473. PMID 14949213.
- ↑ 1 2 Milosevic, Irena; McCabe, Randi E. (2015). Phobias: the psychology of irrational fear. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. pp. 11–12. ISBN 978-1-61069-575-6. OCLC 895030322.
- ↑ Antony, Martin M.; McCabe, Randi E. (2005). Overcoming animal & insect phobias : how to conquer fear of dogs, snakes, rodents, bees, spiders & more. Oakland, Calif.: New Harbinger Publications. ISBN 978-1-60882-680-3. OCLC 785781539.
- ↑ 1 2 Wolraich, Mark, redaktorChapter 18: Internalizing Conditions // Developmental-behavioral pediatrics: evidence and practice. Philadelphia: Mosby/Elsevier. 2008. 627–688. ISBN 978-0-323-07070-6. 2023-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-10.
- ↑ 1 2 "Ailurophobia, or Fear of Cats: Symptoms, Causes, Treatment". Healthline (ingilis). 25 April 2019. 2023-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-22.
- ↑ 1 2 Freeman, H. L.; Kendrick, D. C. "A case of cat phobia. Treatment by a method derived from experimental psychology". The BMJ. 2 (5197). August 1960: 497–502. doi:10.1136/bmj.2.5197.497. PMC 2097085. PMID 13824737.
- ↑ Mataix-Cols, David; Fernández de la Cruz, Lorena; Monzani, Benedetta; Rosenfield, David; Andersson, Erik; Pérez-Vigil, Ana; Frumento, Paolo; de Kleine, Rianne A.; Difede, JoAnn; Dunlop, Boadie W.; Farrell, Lara J. "D-Cycloserine Augmentation of Exposure-Based Cognitive Behavior Therapy for Anxiety, Obsessive-Compulsive, and Posttraumatic Stress Disorders". JAMA Psychiatry (ingilis). 74 (5). May 2017: 501–510. doi:10.1001/jamapsychiatry.2016.3955. hdl:2144/26601. ISSN 2168-622X. PMID 28122091. 2019-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-08.
Xarici keçidlər
redaktə- Crawford, Nelson Antrim. "Cats Holy and Profane". 21. 1934: 168–179. İstifadə tarixi: 9 April 2009.
- Kenrick, Douglas T. "Our Natural Fear of Cats". 2013. İstifadə tarixi: 31 May 2021.
