Aciq Emekdasliq - Wikipedia
Açıq əməkdaşlıq (ing. Open collaboration) — fərqli fərdlərin və ya qrupların könüllü və azad şəkildə bir araya gələrək ümumi məqsədlər üçün birlikdə işləməsi prosesidir.[1] Bu əməkdaşlıq forması, iştirakçıların sərbəst bilik və resurs mübadiləsinə əsaslanan şəffaf və qeyri-hiyerarşik sistemdə fəaliyyət göstərməsinə imkan yaradır.[2] Açıq əməkdaşlıq əsasən rəqəmsal platformalar vasitəsilə həyata keçirilir və texnologiya, bilik istehsalı və sosial innovasiyalar sahələrində mühüm rol oynayır.[3]
Açıq əməkdaşlıq, müasir dövrdə innovasiya, texnologiya və sosial problemlərin həlli üçün böyük potensiala malik bir modeldir.[4]
Əsas prinsipləri
redaktəHər kəs könüllü olaraq layihəyə qoşula bilər və öz töhfəsini verə bilər. Proseslər, qərarlar və resurslar hər kəs üçün açıqdır və izlənilə biləndir.[5][6] Ənənəvi liderlik modelindən fərqli olaraq,[7][8] qərarlar kollektiv şəkildə qəbul edilir və iştirakçıların hər biri bərabər səviyyədədir. İstifadə olunan məlumatlar, alətlər və digər resurslar hər kəs üçün əlçatandır və təkrar istifadə edilə bilər. Əməkdaşlığın məhsulu və ya nailiyyətləri, iştirakçıların göstərdikləri töhfələr əsasında formalaşır.[9]
Tətbiq sahələri
redaktəLinux, Apache, Mozilla Firefox kimi layihələr açıq əməkdaşlığın ən məşhur nümunələrindəndir.[10] Wikipedia və ya OpenStreetMap kimi platformalar, insanların kollektiv şəkildə bilik və məlumat yaratdığı açıq əməkdaşlıq nümunələridir. Açıq elm təşəbbüsləri, elmi məlumatların və araşdırmaların ictimaiyyətlə paylaşılmasına imkan yaradır.[11] Məsələn, COVID-19 peyvəndlərinin hazırlanmasında tədqiqatçıların qlobal əməkdaşlığı. 3D çap, açıq texnologiyalar və ya hardware layihələri, məsələn, Arduino platforması. Hackathonlar, açıq innovasiya müsabiqələri və ya iqlim dəyişikliyi ilə bağlı kollektiv həllər tapmaq üçün təşəbbüslər.[12]
Üstünlükləri və çətinlikləri
redaktə| Üstünlükləri | Çətinlikləri |
|---|---|
| Müxtəlif bacarıqlara malik insanların birgə işləməsi, problemlərin daha sürətlə həll edilməsinə imkan yaradır | İştirakçıların könüllü olduğu layihələrdə davamlılıq problemləri yaranır |
| İnnovasiya və inkişafın sürətləndirilməsi | Qeyri-hiyerarşik sistemlərdə fikir ayrılıqlarını idarə etmək çətin ola bilər |
| İştirakçıların könüllü əmək və resurslar təmin etməsi ilə layihələr daha iqtisadi olur | Fərdi iştirakçıların töhfəsini obyektiv şəkildə qiymətləndirmək çətin ola bilər |
| Müxtəlif təcrübə və perspektivlər bir araya gəldikdə daha yaradıcı həllər tapılır | Xüsusilə maddi resursların çatışmazlığı uzunmüddətli layihələr üçün problem yarada bilər |
İstinadlar
redaktə- ↑ Sheen S. Levine; Michael J. Prietula (2014). Open Collaboration for Innovation: Principles and Performance
- ↑ Yochai Benkler (2006). The Wealth of Networks: How Social Production Transforms Markets and Freedom. Yale University Press, New Haven, USA.[1]
- ↑ Lakhani, Karim R., & von Hippel, Eric (2003). How Open Source Software Works: Free User to User Assistance. Research Policy, 32, 923–943 DOI:10.2139/ssrn.290305
- ↑ Yochai Benkler, Benjamin Mako Hill and Aaron Shaw (2015). Peer Production: A Form of Collective Intelligence. In Handbook of Collective Intelligence, edited by Thomas Malone and Michael Bernstein. MIT Press, Cambridge, Massachusetts.[2]
- ↑ Yochai Benkler (2002). Coase's Penguin, or, Linux and The Nature of the Firm. Yale law journal, pp. 369-446 [3]
- ↑ Faraj, S., Jarvenpaa, S. L., & Majchrzak, Ann (2011). Knowledge Collaboration in Online Communities. Organization Science, 22(5), 1224-1239, DOI:10.1287/orsc.1100.0614
- ↑ Levine, Sheen S.; Prietula, Michael J. "Open Collaboration for Innovation: Principles and Performance". Organization Science. 25 (5). 2014: 1414–1433. arXiv:1406.7541. doi:10.1287/orsc.2013.0872. ISSN 1047-7039.
- ↑ Levine, Sheen S., & Prietula, M. J. (2013). Open Collaboration for Innovation: Principles and Performance. Organization Science, DOI:10.1287/orsc.2013.0872
- ↑ Riehle, D.; Ellenberger, J.; Menahem, T.; Mikhailovski, B.; Natchetoi, Y.; Naveh, B.; Odenwald, T. "Open Collaboration within Corporations Using Software Forges" (PDF). IEEE Software. 26 (2). March 2009: 52–58. doi:10.1109/MS.2009.44. ISSN 0740-7459.
- ↑ Dariusz Jemielniak; Aleksandra Przegalinska. Collaborative Society. MIT Press. 18 February 2020. ISBN 978-0-262-35645-9.
- ↑ "About". The International Symposium on Open Collaboration. 15 June 2010.
- ↑ ".
Kenneth Pascal. "Definition of Open Collaboration". The International Symposium on Open Collaboration. 12 April 2013. İstifadə tarixi: 2018-03-26.
Open collaboration is collaboration that is egalitarian everyone can join, no principled or artificial barriers to participation exist, meritocratic (decisions and status are merit-based rather than imposed) and self-organizing (processes adapt to people rather than people adapt to pre-defined processes).
