Efsar Dili - Wikipedia
Əfşar və ya Əfşari adlanan Azərbaycan türkcəsinin dialektlərindən biri — Türk dillərinin Oğuz dilləri qrupuna daxildir. Alman əsilli altayşünas və türkoloq Gerhard Dörfer Kabil Əfşar dialektini Azərbaycan dilinin dialektlərinin XIV (14-cü) qrupuna aid edir.[1] Bu dialektdə danışan qruplar hal-hazırda Azərbaycanda, Türkiyədə, İranda, Suriyada və Əfqanıstanda yaşamaqdadırlar. Ethnologue və Glottolog bu dialkekti Cənubi Azərbaycandakı dilin dialekti olaraq qruplaşdırmışdır. İranika Ensiklopediyası isə onu müstəqil Cənubi Oğuz dili kimi təqdim edir.[2][3][4]
| Əfşar dili | |
|---|---|
| Ölkələr | Əfqanıstan, İran, Suriya, Türkiyə |
| Regionlar | İran (Kirman, Xorasan), Əfqanıstan (Kabil) |
| Danışanların ümumi sayı | 300-600 min |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Yazı | ərəb əlifbası, latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| Glottolog | afsh1238 |
İslam Ensiklopediyasının üçüncü nəşrində bunlar qeyd edilmişdir:[5]
Linqivistik olaraq Əfşari Türk dillərinin Cənubi Oğuz qrupuna (cənub-qərbi türk dilləri) aid edilir (Johanson, History of Turkic, 82–3), və ya Cənubi Azərbaycan türkcəsinin dialekti kimi təqdim edilir. Farsdilli bir mühitdə yerləşdiklərinə görə, bir çox hallarda farsi dili əfşarların ana dilinə çevrilmişdir. Digər qruplar isə ikidilli olmuşdurlar (Kirmanda olduğu kimi). Bundan başqa, görünüşə görə, digər dillərlə olan kontaktlar orijinal dialekti transformasiya etmişdir. 2009-cu ildə müxtəlif Əfşar qruplarının linqvistik müqayisəsi diqqətəlayiq olaraq qalır.
Əfşari dialekti fars dilindən xeyli sayda alınma sözlər almış və Özbək dilində olduğu kimi /a/ foneminin [ɒ]-a yuvarlaqlaşdırılması baş vermişdir. Bəzi hallarda, Azərbaycan dili ilə Əfşari arasında müəyyən fərqlər də görülməkdədir. Məsələn, Əfşari də yiz (100) kimi işlənən söz Azərbaycan dilində yüz kimi işlədilir.
Özünün Kirman, Kabil və Həmədan dialektləri vardır.[6]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Fascicle 3. — VIII. Azeri Turkish (author G. Doerfer), pp. 245–248. // Encyclopaedia Iranica. Volume III: Atas-Bayhaqi, Zahir-Al-Din. Edited by Ehsan Yarshater. New York: Bibliotheca Persica Press, 1989, 896 pages. ISBN 9780710091215Orijinal mətn (ing.)
... Azeri dialects. We may distinguish the following Azeri dialects (see Širäliev, 1941 and 1947): (1) eastern group: Derbent (Darband), Kuba, Shemakha (Šamāḵī), Baku, Salyani (Salyānī), and Lenkoran (Lankarān), (2) western group: Kazakh (not to be confounded with the Kipchak-Turkic language of the same name), the dialect of the Ayrïm (Āyrom) tribe (which, however, resembles Turkish), and the dialect spoken in the region of the Borchala river; (3) northern group: Zakataly, Nukha, and Kutkashen; (4) southern group: Yerevan (Īravān), Nakhichevan (Naḵjavān), and Ordubad (Ordūbād); (5) central group: Ganja (Kirovabad) and Shusha; (6) North Iraqi dialects; (7) Northwest Iranian dialects: Tabrīz, Reżāʾīya (Urmia), etc., extended east to about Qazvīn; (8) Southeast Caspian dialect (Galūgāh). Optionally, we may adjoin as Azeri (or “Azeroid”) dialects: (9) East Anatolian, (10) Qašqāʾī, (11) Aynallū, (12) Sonqorī, (13) dialects south of Qom, (14) Kabul Afšārī. ...
- ↑ Glottolog, 2022. səh. 91
- ↑ Ethnologue, 2022
- ↑ Knüppel, 2000
- ↑ Stöber, 2010
- ↑ Anonby, 2006
Mənbə
redaktə- Erik Anonby. Atlas of the Languages of Iran A working classification. Ottawa: Carleton University. 2006.
- Azerbaijani, South. Ethnologue. 2022.
- Glottolog 4.6 - Afshari. Glottolog. 2022.
- Michael Knüppel, E. "TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW". Encyclopædia Iranica. TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW. Encyclopædia Iranica. 2000.
- Georg Stöber. Afshār. Encyclopaedia of Islam (3rd ed.) - Brill Online. In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). 2010. ISBN 1873-9830.
