Yilayir Rayonu - Wikipedia
Yılayır rayonu (başq. Йылайыр районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Yılayır kəndidir.
| Yılayır rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Йылайыр районы | |||||
 | |||||
|
|||||
|
52°22′ şm. e. 57°39′ ş. u.HGYO |
|||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Zilair[d] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 20 avqust 1930 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | 34752 | ||||
| Poçt indeksi | 4536ХХ | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
.svg) |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
![Bayraq[d]](/wiki/?axtar=Fayl:Flag_of_Zilairsky_rayon.svg)
.png)
Coğrafiyası
redaktəRayonun sahəsi 5774 km²-dir. Rayon Başqırdıstan Respublikasının Baymak, Böryən, Ziançurinski, Kuqərsen və Xaybulla rayonları ilə həmsərhəddir. Başqırd Uralının cənub hissəsində yerləşir. Rayonun ərazisi Barakal, Zilair, Bolşoy Suren və Böyük İkanın yuxarı axınları — Avaşla, Berdyaş, Tekal çaylarının kanyon yaradan vadiləri ilə kəsilmiş Zilair yaylasında yerləşir. Ağcaqayın, şam meşələri çox yayılmışdır. Rayonun qərb kənarından palıd, cənub-şərq kənarında ağcaqayın və şam meşələri zolaq şəkilində yayılmışdır. Torpaqlar: dağ qartatorpaqları, dağ boz-meşə və qaratorpaq.
Tarixi
redaktəRayon 20 avqust 1930-cu ildə mərkəzi Yılayır kəndi olmaqla qurulur. Bu Berdyaş, Vasilyevsk, Erovçinski, Yılayır, İvano-Kuvalatski, Kananikolski, Novo-Aleksandrovski, Novo-Nikolski, Petrovski, Urkasski, Uspenski və Çuyunçi-Çupanovski kənd icmalarından ibarət idi. Sahəsi 5783 km², əhalisi: 30304 nəfərdir. 1954-cü ildə təşkili planlaşdırılan Maqnitoqorsk rayonunun bir hissəsi olmalı idi. Müasir sərhədlər daxilində rayon 1965-ci ilin noyabr ayında formalaşır.
Böyük Vətən müharibəsi illərində 7585 nəfər vətənini qorumaq üçün rayonu tərk edir. Qəhrəmanlıq və cəsarətə görə 8 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına, fədakar əməyinə görə, iki nəfər Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülür.
Əhalisi
redaktəRusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə[2]:
2024–14,78 min nəfər.
2035–14,06 min nəfər.
- Milli tərkib 2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə
- başqırdlar — 56,5%, ruslar — 36,2%, tatarlar — 3,2%, çuvaşlar — 2,8%, digər millətlərdən olanlar — 1,3%[3]. Dini baxımından əhalisi provaslav və müsəlmandır.
Yerli özünü idarəetmə
redaktəDurtöylö rayonu ərazisinə 13 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 57 yaşayış məntəqəsi daxildir.
Tanınmış şəxsləri
redaktəNikolay İvanoviç Volkov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Hamid Nurislamoviç Gizatullin — Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.
İşmulla İşkleeviç Dilmuxhametov — aktyor, müğənni, bəstəkar, dramaturq, Başqırdıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti, RSFSR-in əməkdar artisti, Salavat Yulaev adına Respublika mükafatı laureatı.
Nikolay Romanoviç İrikov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Leonid Mixayloviç Kuvşinov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Nikolay İvanoviç Lazarev — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Vasili İvanoviç Maslov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Pyotr Eqoroviç Pavlov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Andrey İqnatiyeviç Serkov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Valentin Vasilieviç Sorokin — şair, publisist, Rusiya Dövlət Mükafatı laureatı.
Saqdiy Axmadeyeviç Sultanov — geoloq.
George Andreviç Xaçin — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
Sosial sfera
redaktəRayonda 1 peşə məktəbi, 48 ümumtəhsil məktəbi, o cümlədən 13 orta, 20 kütləvi kitabxana, 43 klub müəssisəsi, mərkəzi rayon və 2 rayon xəstəxanası fəaliyyət göstərir. "Kənd işıqları" — "Auyl Uttars adlı qəzet rus və başqırd dillərində nəşr olunur.
İstinadlar
redaktə- ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
- ↑ "Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)" (PDF). 2018-12-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-21.
- ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан. Т.5" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-20.
