Valqa - Wikipedia
Valqa (est. Valga, alm. Walk, 1920-ci ilə qədər Valk -rus. Валк, keçmiş adı rus. Vleh) — Estoniyanın cənubundakı Vаlqаmаа bölgəsinin inzibati mərkəzi. Pedeli çayının sahilində yerləşir. Şəhərin sahəsi 16,5 km² təşkil edir. Tartuya qədər məsafə 89 km, Pyarnuya qədər 144 km, Tallinə qədər 245 km, 175 km Riqaya və Pskova 170 km-ə bərabərdir. Valqa dəmir və avtomobil yollarının kəsişməsində yerləşir. Estoniyanın və Latviyanın Şengen birliyinə daxil olması ilə Valqa və Valka şəhərləri arasında ümumi ictimai avtobus nəqliyyatının işə düşdüyü elan olunmuşdur.[2]
| Valqa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
| 57°46′37″ şm. e. 26°01′52″ ş. u.HGYO | |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1286 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 12.539 nəfər | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +372 8-10-372-76 | ||||
| Poçt indeksi | 68230 | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarix
redaktəŞəhərin əsası 1286-cı ildə Valk adı ilə qoyulub. Rusiya imperiyası dövründə şəhər Liflyandiya quberniyasının tərkibinə daxil edilmişdi. 1950—1991-ci illərdə Valqa Valqa rayonunun mərkəzi idi.
- 1286: Valqa (Alman adı Walk altında) Riqa şəhər reyestrinə ilk dəfə adı çəkilir.
- 1298, 1329, 1345: Walk ikinci və üçüncü dəfə Böyük Gedimin və Algirdas hersoqlarının başçılıq edən litvalılar tərəfindən talan edilir.
- 1419: Valqa Livoniya Konfederasiyasının əyalət və iqamətqahı olur.
- 1481: ruslar tərəfindən hücuma uğrayır.
- 1501: ruslar tərəfindən başqa basqın zamanı beşinci dəfə yandırılıb.
- 1558: Livoniya müharibəsi zamanı, Walk orta əsr qəsəbəsi tamamilə məhv edilir.
- 1584 11 iyun: Polşa kralı Stefan Batori tərəfindən şəhər statusuna qaldırılır.
- 1590 17 aprel: Polşa Kralı, III Sigizmund Vaza, nizamnamə ikinci dəfə ratifikasiya edir. Valqaya yenidən şəhər statusu verilir.
- 1600: 42 ev xassələri göstərən ilk şəhər xəritəsi,. Bu şəhər 7 km uzunluğunda və 0,5 arasında və 0.25 km genişdir.
- 1626: Polşa-İsveç müharibəsi nəticəsində Valqa İsveçin tərkibinə daxil olur. Martın 6-da İsveç kralı Gustav Adolf mövcud güzəştləri təsdiqləyir.
- 1721: Böyük Şimal müharibəsi nəticəsində Valqa Estoniya ilə birlikdə Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil edilir.
- 1764 5 oktyabr: II Yekaterina şəhərə yenidən status verir.
- 1780: İlk daş binalar inşa olunur: bir kilsə, məktəb tikilir.
- 1816: Müqəddəs İohann Kilsəsinin binası başa çatmışdır.
- 1876: Walkscher Anzeiger, Alman Valga ilk qəzeti, verilir.
- 1889: Valqa dəmiryol stansiyası açılır. İyulun 22-də Tartu-Valqa dəmiryol xətti rəsmən açılmışdır.
- 1890 16 dekabr: Valqa səbirlilik Cəmiyyəti təsis edilir.
- 1901 7 dekabr: Valqaada yaşayan Baltik Almanlar seçkilərdə qalib qəlir - bu kimyaçı Yohan Märtson olur. O Valqanın meri seçilir.
- 1904 22 May: Estoniya şair və yazıçı Paul Viiding Valqada anadan olur.
- 1908 24 iyun: Estoniya hərbi komandiri Alfons Rebane Valqada anadan olur.
- 1909: Säde binasının tikintisi başlanmışdır (memar Georg Hellat).
- 1917: Alman zeppelin şəhər üzərində uçur və əsas hədəf olaraq dəmiryol stansiyasını tutur, yüksəklikdən qırx partlayıcı bombalar düşür.
- 1920 1 iyul: Britaniya nümayəndəsi polkovnik SG Tallents qəti Estoniya və Latviya arasında sərhəd yaradır. Valqa təyin olmuş yeni sərhəddə əsasən Estoniyanın tərkibində qalır.
- 1921-ci il 11 fevral: Estoniya hökumətinin sərəncamı Valqa ilçə ərazisində yaradır. Valga bir ilçe mərkəzində olur.
- 1940 17 avqust: Sovet işğal başlayır və burada Estonların və Latışların kütləvi deportasiyaları başlayır.
- 1941 9 İyul: Valga alman qoşunları tərəfindən işğal edilir.
- 1944 19 Sentyabr: Valqa yaxınlığında gedən ağır döyüşlər zamanı Estoniya alman işğalından azad edilir. Bu dərhal Estoniyanın Sovet işğalı ilə əvəz olunur.
- 1989 24 fevral: yenidən qurulmuş müstəqillik dövründə ilk Estoniya bayrağı 12 ASA küçəsində dalğalanır.
- 1993 17 oktyabr: müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra bələdiyyə məclis ilk azad seçkilər keçirilir.
İqtisadiyyat
redaktəValqa əhəmiyyətli sənaye mərkəzidir. Sənaye istehsalında 10 şirkət çalışır və bu onlara 2010-cu ildə 700 milyon avro gəlir gətirib. Həmçinin burada geyim və ayaqqabı sənayesi, metal emalı və mebel sənayesi də inkişaf etmişdir.
Valqa sürətlə inkişaf edir. 1996-cı ildən, əhalinin həyat keyfiyyəti, mərkəzi kitabxana, Valga stadionunun, muzey, Valga Xəstəxanası və mədəniyyət və hobbi mərkəzləri, o cümlədən bir neçə bina təmiri ilə xeyli yaxşılaşmışdır. Addım-addım məktəblər və uşaq bağçaları da təkmilləşdirilərək təmir olunur. 2003-cü ildən şəhərin su keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün yeni su təmizləyici stansiya istismara verilmişdir.
İqlimi
redaktəValqa'nın iqlim dəniz xüsusiyyətləri ilə mülayim kontinentaldır. Valqa adətən mülayim qışı və davamlı, lakin qısa yay iqlimi ilə xüsusiyyətlənir. Şablon:YMin iqlimi
Əhali
redaktə
|
|
|
| Əhali | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2000[6] | 2011[7] | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| il | % | il | % | il | % | il | % | |||
| Ümumi | 16795 | 100 | 18474 | 100 | 17722 | 100 | 14323 | 100 | 12261 | 100 |
| estonlar | 9635 | 57,37 | 10052 | 54,41 | 9383 | 52,95 | 8970 | 62,63 | 7886 | 64,32 |
| ruslar | 5241 | 31,21 | 6164 | 33,37 | 6140 | 34,65 | 3913 | 27,32 | 3224 | 26,29 |
| ukraynalılar | 554 | 3,30 | 766 | 4,15 | 720 | 4,06 | 421 | 2,94 | 386 | 3,15 |
| beloruslar | 170 | 1,01 | 322 | 1,74 | 307 | 1,73 | 211 | 1,47 | 156 | 1,27 |
| latışlar | 382 | 2,27 | 448 | 2,43 | 456 | 2,57 | 334 | 1,88 | 262 | 2,14 |
| finlər | 121 | 0,72 | 136 | 0,74 | 126 | 0,71 | 99 | 0,69 | 55 | 0,45 |
| başqaları | 692 | 4,12 | 586 | 3,17 | 590 | 3,33 | 375 | 2,62 | 292 | 2,38 |
Mədəniyyət
redaktəŞəhərdə (həftədə üç dəfə) "Valgamaalane" (estonca) və "Валкъ" (rusca) adlı qəzetlər nəşr olunur.
Valqa sərhəd şəhəridir, onun tarixi ərzində hər bir dövlət öz təsirini qoymuşlar. Baxımlı abidələri:
- Müqəddəs Ruh Roma Katolik Kilsəsi
- Apostol Kilsəsi - Bazar meydanı yaxınlığında yerləşən və Estoniya Apostol Pravoslav Kilsəsinin dörd məbədlərindən biridir
- Yaani kilsəsi
İdman
redaktə- FC Warrior Valga Esiliigada Valqa şəhərini təmsil edir.
- Valga/CKE Inkasso Korvpalli Meistriliigada oynayıb
Təhsil
redaktəValqa şəhərində ilk təhsil mərkəzləri (əsasən orta məktəblər), 1788-ci ildən mövcuddur. XIX əsrdə şəhərdə artıq inkişaf etmiş təhsil ocaqları yaranmışdır. Şəhər əhalisinin müxtəlifliyi, Valqada eston, latış, rus, alman dillərində məktəblərin yaranmasına səbəb oldu.
Marşrut
redaktəAvtomobildə: Şəhəri Yıhvi - Narva, Uulu ( Pyarnu ), Vıru və Riqanı birləşdirən şose keçir. Valqanın Tartuya şose ilə 89, Pyarnuya 144, Tallinə 245, Riqaya 175, Pskova 170 km məsafəsi var.
Qalereya
redaktə-
Valqa ratuşası -
Valga Yaani kilsəsi -
Valganın Fridrix Teodor Şubert tərəfindən yaradılmış topoqrafik xəritəsi, 1850–1890-cı illər -
Valqanın xəritəsi -
Estoniya-Latviya sərhəd punktu Valqa 2007-ci il -
Valqa'nın cənub hissəsi
Valqada doğulmuş tanınmışlar
redaktə- Woldemar von Glasenapp (1812–1895) Rusiya İmperiya Flotunun keçmiş vitse-admiralı.
- Alfred Neuland (1895–1966) 1920-ci ildə Antverpendə keçirilən olympiyadanın gümüş medalçısı
- Kazimierz Świątek (1914–2011) kardinal, həmçinin Minsk-Mogilyovun arxiyepiskopu
- Tiit Vähi (* 1947) Estoniya siyasətçisi və sahibkarı.
- Andrus Värnik (* 1977) yüngül atletikaçı.
Qardaşlaşmış şəhərlər
redaktəValqa aşağıdakı şəhərlərlə qardaşlaşmış şəhərdir :[8]
|
|
|
.svg){kind=small}
İstinadlar
redaktə- ↑ Maakatastri statistika. Land Board.
- ↑ Establishment of common public bus transport (Presentation)[ölü keçid]
- ↑ Население районов, городов и поселков городского типа Эстонской ССР : по данным Всесоюзной переписи населения на 15 января 1970 года. Таллинн, 1972.
- ↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 27
- ↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 32
- ↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
- ↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
- ↑ "Valga". Valga. 4 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2016.
Həmçinin bax
redaktəXarici keçidlər
redaktə
