Soloturk - Wikipedia

Təktəyyarəli aerobatika komandasının yaradılması üzərində işlər 25 noyabr 2009-cu ildə başlamışdır. Hərbi Hava Qüvvələri Komandanlığı personalı tərəfindən göndərilən təxminən 300 ad təklifi arasından "SOLOTÜRK" adı seçilmişdir. 2010-cu ilin yanvarında pilotlar seçilmiş və həmin ilin mayında üç aylıq təlimlərə start verilmişdir. Çıxış xarakterli ilk uçuş 2010-cu ilin sentyabrında 4-cü Əsas Baza Reaktiv Komandanlığında Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin komandanı Həsən Aksaya təqdim olunmuşdur, ilkin olaraq üç pilot bu komandanın bir hissəsi olmuşdur.^[3][5]

Komanda ilk dəfə 15 aprel 2011-ci ildə Ankara şəhərindəki Akıncı aviabazasında Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin yaradılmasının 100 illiyi ilə bağlı keçirilən tədbirdə ictimaiyyət qarşısında çıxış etmişdir.^[6][7] 2014-cü ildə keçirilən son Vaddinqton Beynəlxalq Aviasiya Sərgisində "SoloTürk" son manevr kimi qlissadanın altına dalmış və tamaşaçıların üzərində çox alçaq hündürlükdə keçərək eniş etmişdir.^[8]

Akıncı aviabazası "SoloTürk"ün yarandığı gündən onun bazası idi, lakin bu aviabaza 2016-cı ildə Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhddən sonra bağlanmışdı, çünki buradan çevriliş tərəfdarlarının komandanlığı kimi istifadə edildiyi iddia olunmuşdu.^[9] Aparılan daxili istintaq nəticəsində "SoloTürk" üzvlərinin heç birinin Fətullah Gülənin FETÖ hərəkatının üzvü olmadığı qənaətinə gəlinmişdir.^[10] Qrupun bazası 2016-cı ilin oktyabrında "Türk Ulduzları" aerobatika komandası da yerləşdirildiyi Konya aviabazasına köçürülmüşdür.^[11][12]

25 yanvar 2017-ci ildə pilotlar Ərxan Günar və Sərdar Doğan gələn ilə hazırlıq məqsədilə keçirilmiş təlim uçuşları zamanı "SoloTürk"ün eniş sürəti 300 kilometr/saat^[13] təşkil etməli olan "F-16" təyyarəsini 180 km/saat sürətində uçuraraq "ən yavaş uçuş" rekordunu qırmışdır.^[14][15]

20 sentyabr 2018-ci ildə keçirilən birinci "Teknofest"də "SoloTürk", "Red Bull RB8", "Kawasaki Ninja H2", "Tesla Model S P100D", "Aston Martin Vantage", "Lotus Evora GT410" və "Bombardier Challenger 600" arasında draq-reys yarışı keçirilmişdir.^[16] 9 saniyəlik yarışda "Kawasaki Ninja H2" sürücüsü Kənan Sofuoğlu qalib gəlmişdir.^[17] Burada Ceyk Dennisin idarə etdiyi "Red Bull RB8" ikinci, "SoloTürk" pilotu üçüncü olmuşdur.^[18] 2020-ci il Türkiyə Qran-prisinin İstanbul Park halqasında yarış başlamazdan əvvəl "SoloTürk" əsas yolun üzərindən uçuş keçirmişdir.^[19][20][21] Operatorlar tərəfindən çəkilmiş kadrlardan görünür ki, təyyarənin gözlənilməz səsi qulaqcıqsız bir neçə sürücüdə çaşqınlıq yaratmışdı.^[22][23]

26 iyun 2018-ci ildə Azərbaycan Ordusunun Qurulmasının 100 illiyi şərəfinə keçirilən paradda ilk dəfə Bakı səmasında uçuş həyata keçirmişdir.^[24]21 may 2022-ci ildə pilot Emre Mertin idarəsi altında F-16 təyyarəsi ilə kobra manevri həyata keçirən komanda olmuşdur.^[25] 26–29 may 2022 tarixlərində "Texnofest" festivalı çərçivəsində "Texnofest Azərbaycan* tədbirində "Türk Ulduzları" ilə birlikdə uçuşlar həyata keçirmişdir.^[26]

"SoloTürk" nümayiş uçuşu təxminən 20 dəqiqə çəkir və pilot 20 manevr yerinə yetirir. Komandanın keçmiş pilotlarından olan Ərxan Günarın sözlərinə görə, bu manevrlərin əksəriyyətini yalnız "SoloTürk" həyata keçirir.^[27] Havaya qalxan təyyarə şassisini yığdıqdan sonra 10 metr (33 ft) yüksəklikdə başıaşağı çevrilir və bu formada sürət yığmağa davam edir. 2022-ci ildən kobra manevri uçuş planına əlavə edilmişdir ^[25] Şou zamanı təyyarə 190–2220 km/saat sürətləri arasında hərəkət edir və 30 metr (98 ft) yüksəkliyə qədər alçalır.^[28] Hər nümayiş uçuşunda 3,5 ton yanacaq sərf olunur. Uçuşlar zamanı pilotlar müsbət 9 g və mənfi 3 g qədər G qüvvəsinə məruz qalırlar.^[4]

"SoloTürk" nümayiş uçuşlarında "General Dynamics F-16C Block 30TM" təyyarəsi istifadə olunur. Bu təyyarənin seçilməsində səbəb yüksək manevr qabiliyyətinə malik olması və idarəetmənin yan idarəetmə dirsəyi^[ing.] vasitəsilə həyata keçirilməsidir.^[28] Bu da öz növbəsində yüksək G qüvvəsi təsiri zamanı pilotların təyyarəni idarə altında saxlamasına şərait yaradır.^[28] Təyyarəni yalnız görünüşü digər təyyarələrdən fərqləndirir.

Təyyarələrin rənglənmə dizaynı Murad Dorkip tərəfindən hazırlanmışdır.^[29] Uçuş zamanı "SoloTürk"ün altında görünən qızılı rəngli ay-ulduz Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin türk millətinin şərəf rəmzi olan bayrağımıza verdiyi önəm və bağlılığı təmsil edir.^[30] Təyyarənin üstündəki gümüşü ulduz Türkiyə Cümhuriyyətinin və Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin XXI əsrin ulduzu olmaq idealını simvolizə edir.^[30] Təyyarənin qanadı üzərində təsvir olunmuş mat qara rəng fonundakı parlaq qara rəngli qartal aviasiya ruhunda azadlığı və qətiyyəti simvollaşdırır. Təyyarənin burnuna doğru uzanan qara və boz diaqonal xətlər pilotların sürətli düşünmə və qərar qəbul etmə, davamlı irəliləyiş və sərhəd tanımama kimi keyfiyyətlərini əks etdirir.^[30] Solotürkün dizaynı "Türk Hava Qüvvələri dövrlə yarışır" (türk. Türk Hava Kuvvetleri Çağıyla Yarışıyor) şüarının cismləşmiş formasıdır.^[30]

Əvvəlcə komanda nəqliyyat təyyarəsi kimi CASA CN-235M-100-dən istifadə olunurdu. 2016-cı ildə bu təyyarə seriya nömrəsi 63–13187 olan Lockheed C-130 Hercules ilə əvəz olundu.^[31] 2020-ci ilin oktyabrında komanda CASA CN-235 istifadə etməyə başladı.^[32] Nəqliyyat təyyarəsi də oxşar dizaynda boyanmışdır.^[32]

Komanda daxilində uçuşlarda iştirak etmək istəyən pilotlar təlimdən keçməzdən əvvəl müəyyən meyarlara cavab verməlidirlər.^[4]

Yarandığı gündən bu günə qədər komandada olmuş pilotlar:^[33]

Komandaya 9 texniki heyət üzvü, mətbuat və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi üzrə işçilər daxildir.^[3]

"SoloTürk" ilk mükafatını – "Ən yaxşı nümayiş uçuşu" (ing. Best Demonstration Flight) mükafatını 18 iyun 2011-ci ildə almışdır.^[34] 2017-ci ilin avqust ayında eyni mükafatı Slovakiyada, 30,000 nəfər qarşısında çıxışı zamanı əldə etmişdir.^[35] 2018-ci ildə "Ən yaxşı solo reaktiv nümayiş uçuşu" (ing. Best Solo Jet Demonstration Flight) mükafatına layiq görülmüşdür.^[36]