Yaponiyada Bank Sistemi - Wikipedia

1873-cü ildə milli banklar haqqında Qanuna əsasən (bu qanun 1863-cü ildə ABŞ-da qəbul edilmiş qanunun, demək olar ki, təkrarı idi) Yaponiyada ilk milli bank təsis edildi.

Yaponiya Bankı 1882-ci ildə təsis edilmişdir ^[1].

Kommersiya bankları bir neçə kateqoriyaya bölü­nür­lər.

Şəhər bankları və ya City banks Meydzi dövründən başlayaraq qısamüddətli və uzunmüddətli kreditlərin ölkənin bütün ərazisi boyunca iri müəssisələrə, hər şeydən əvvəl, onların aid olduqları qrupların müəs­sisə­lə­rinə verilməsi ilə məşğul olur. Şəhər bankları ölkənin kredit sisteminin özəyini təşkil edir. Yaponiyada olan bütün şəxsi banklardakı depo­zit­lərin 20%-dən çoxu, həm­çinin bank sisteminin kapitalının ümumi həcminin 36%-ə qədəri onların payına düşür. Şəhər banklarının sayı 11-dir. Onların ikisi bank, doqquzu bank korpo­rasiyasıdır. «Daiiti-Kanqe» (Daiti- Kange), «Mitsubisi» (Mitsubishi), «Sumitomo» (Sumitomo), «Fudzi» (Fuji), «Sanva» (Sanva) və Yaponiya Bankının yardımından istifadə edən digərləri bu qəbildəndir. Yaponiya banklarının xarici əməliyyatlarının böyük hissəsi şəhər bank­larının payına düşür («Benk of Tokio» (Bank of Tokyo) liderlik edir). Bu bank son illər ərzində öz beynəlxalq filiallar şəbəkəsini intensiv şəkildə genişləndirir.

Regional banklar prefektur miqyasında fəaliyyət gös­tərirlər. Şəhər bankları ilə müqayisədə, onların kapi­tallarının həcmi və əməliyyatlarının miqyası sox azdır, lakin filialların geniş şəbəkəsinə malikdirlər. 64 regional bankın ən irisi «Benk of Yokohama» (Bank of Yokohama) təqribən 28 milyard dollarlıq aktivlərə malikdir. Regional bankların əsas fəaliyyət növü xırda və orta müəssisələrin kreditləşdirilməsi­dir. Onlar­dan bəziləri əmanətləri qəbul edir. Bundan başqa, regional banklar yerli özünüidarə orqanlarının maliyyələş­diril­mə­sində mühüm rol oynayırlar. Bunlar struktur etibarilə kredit banklar­dır. Müharibədən sonrakı dövrdə regional bankların inhi­sarçı banklardan asılılığı nəzərə çarpacaq dərəcədə artmışdır.

Trast-banklar ilkin olaraq əmlakın idarə edilməsi məqsədilə yaradılırdı. Hazırda onlar ehtiyat qismində təcili əmanətlərə və istiqrazlara, aktivlərdə isə müəssisələrə və şəxsi adamlara verilən kreditlərə malikdirlər. Lakin bankların ixti­sası əvvəlki kimi trast əməliyyatlarının həyata keçirilməsi­dir. Ölkə­də belə bankların sayı yeddidir. Onlar­dan beşi dünya­nın əlli iri bankları sırasına daxildir. Son dövrlərdə trast bankların və digər kommersiya banklarının qarşılıqlı nüfuz etmə tenden­si­yası güclənmişdir. Trast-banklarda bank şöbələri, kommersiya banklarında isə etibarlı əməliyyat şöbələri fəaliyyət göstərir.

Uzunmüddətli kreditləşmə bankları uzunmüd­dətli kredit­ləri daha prioritet sahələrin müəssisələrinə məqsə­dəuyğun şəkildə təqdim edərək Yaponiya iqtisa­diyyatını canlan­dırdılar. Ilk belə bank 1952-ci ilin qanunu ilə yaradılmışdır. Hazırda onlar əsasən daha yüksək maliyyə riski ilə bağlı olan sferalardakı şirkətləri maliyyələşdirirlər. Bunlar prinsip etibarilə yeni texnologiyaların hazırlanması, gələcəyin enerji mənbələrinin yaradılması və başqalarıdır. «Indastrial Benk of Cepen» (Industrial Bank of Japan), «Lonq Term Kredit Benk» (Long Term Credit Bank) və «Nippon Kredit Benk» (Nippon Credit Bank) bu qəbil­dəndir. Ilk iki bank iri müəssisələrin kreditləşdirilməsi, üçün­cü bank isə ipoteka kreditləşməsi ilə məşğul olur, xırda və orta müəssisələrlə apa­rılan əməliyyatlar üzrə ixtisas­laşır. Onlar öz kapitallarını əsas etibarilə öz istiq­razlarının emissiyasının köməyi ilə səfərbər edirlər. Son vaxtlar bu ixtisaslaşmış bankların əhəmiyyəti artmışdır, çünki yapon inhisarlarının kommersiya bankları, bir qayda olaraq, qısa və orta müddətli kreditlər təqdim edirlər.

Yaponiyanın bank sistemində əsas yerlərdən birini də ixtisas­laşmış dövlət bankları tutur. Bunlar Yaponiyanın ixrac-idxal bankı (Eport-Bank of Japan, 1950-ci il), Yapon inkişaf bankı (Japan Bank pf Development, 1951-ci il) və dövlət maliyyə korporasiyalarıdır.

Yaponiyanın ixrac-idxal bankı xarici ticarəti kre­dit­ləş­dirir, xarici investisiyalarda və kreditlərdə iştirak edir. Ixrac-idxal bankı 1999-cu ildə Beynəlxalq əməkdaşlıq Fondu ilə birləşmiş və nəticədə Beynəlxalq əməkdaşlıq Bankı yaran­mış­dır.

Yapon inkişaf bankı sənayenin, nəqliyyatın, ener­geti­kanın uzunmüddətli kreditləşdirilməsi ilə məşğul olur. Bankın bütün kapitalı dövlətə məxsusdur. Kredit resurs­larının böyük hissəsi etibarlılıq fondlarının vəsaitləridir. Bankın xüsusi vəsaitləri və istiqrazların buraxılması he­sabına səfərbər edilmiş vəsaitlər də kreditləşdirmə məq­sədilə istifadə olu­nur. Yapon inkişaf bankı vəsaitlərini əsas etibarilə ava­dan­lığın alınması, təzələnməsi və təmiri üçün təqdim edir. Bu bank kreditləş­dir­məkdən başqa, istiqrazları alır, şəxsi insti­tut­ların kreditlərinə zəmanət verir və ya onların hüquqlarını kreditorlardan alıb satır, həm­çinin kapital yatırımlarını həyata keçirir.

Yaponiyada xarici banklar dünyanın 88 dövlətini təmsil edirlər. Bu mənada ABŞ və Böyük Britaniya bankları hakim möv­qe tutur, Almaniya və Fransa bankları da əhəmiyyətli çəki­yə malikdirlər. Xarici banklar tərəfindən rəqabət 1960-cı ildə başlamışdır. Həmin dövrə qədər onların fəaliyyəti iki istiqamət­lə məhdudlaşırdı: xarici valyutada olan borcların təqdim edil­məsi və «Sarakin» istehlak krediti müəssisələrinin kredit­ləşdirilməsi. Xarici bankların ənənəvi funksiyası xarici valyuta ilə ticarətdir. Onların sayəsində Yaponiyada xarici ticarətdəki riskləri sığortalayan yeni maliyyə alətləri yaran­mışdır. Xarici banklar faiz bazarında da öz tətbiqini tapmışdır. Hazırda Yaponiya iri beynəlxalq svop bazarlarından biridir.

2000-ci ilin sentyabrında üç aparıcı bank («Indastrial Benk of Cepen», «Daiiti-Kanqe» və «Fudzi», yəni iki şəhər bankı və bir uzunmüddətli kreditləşmə bankı) «Midzuho» (Midzuho) holdinq qrupunda birləş­mək­lə bağlı planlarını reallaşdırmağa başladılar. Bu, aktiv­lərinin ölçüsünə görə dünyanın iri maliyyə qruplarından biri olacaq. 2001-ci ildə «Tokay» (Tokai), «Asahi» (Asahi) və «Sanva» (Sanva) banklarının holdinqdə birləşməsi, həmçinin «Sumitomo» (Sumitomo) və»Sakura» (Sakura) banklarının vahid «Sumitomo Misui» (Sumitomo Mizui) bankında birləşmə prosesi başlandı. Bu proses bank işin­dəki qlobal rəqabətin nəticəsi və Yaponiya iqtisadiyyatı üçün qeyd şərtsiz üstünlük idi.

• Yaponiya iqtisadiyyatı

• Щенин Р. К. Банковские системы стран мира. — М.: КноРус, 2010.
• Андрюшин С. А. Банковские системы: учебное пособие. — М.: Альфа-М, Инфра-М, 2011
• Алексеев А. М. Военные финансы капиталистических государств. — 2-е. — М: Госполитиздат, 1952.
• Большая советская энциклопедия / Под редакцией А. М. Прохорова. — 3-е издание. — М.: Советская энциклопедия, 1969—1978.

1. ↑ Vande Walle, Willy et al. "Institutions and ideologies: the modernization of monetary, legal and law enforcement 'regimes' in Japan in the early Meiji-period (1868-1889)" Arxivləşdirilib 2013-05-16 at the Wayback Machine (abstract). FRIS/Katholieke Universiteit Leuven, 2007; retrieved 2012-10-17.