Cinsin nümayəndələrinin vətəni Qərbi Asiya, Avropa, Aralıq dənizi sahillərinin bir hissəsi, Şərqi Afrika sahillərindən aşağı Cənubi Afrika və Qərbi Keypdir. Cinsin bütün növləri zəhərlidir.

Təsviri

redaktə

Vaxtsızçiçək və zəfəran bir-birinə bənzəyir və təsadüfi bir müşahidəçi tərəfindən qarışdırıla bilər. Bununla birlikdə, vaxtsızçiçəyin 3 dişiciyi və 6 erkəkciyi olduğu halda, zəfəranın 1 dişiciyi və 3 erkəkciyi var. Zəfəran sözügedən cins ilə heç bir qohumluğa malik deyil və süsənkimilər fəsiləsinə aiddir.

Etimologiya

redaktə

Cinsin adı müasir Gürcüstandakı Kolxida bölgəsinin qədim yunanca adı olan Κολχίς ("Colchis") sözündən gəlir. Kolxida yunan mifologiyasında arqonavtların qızıl yun axtarışı üçün getdiyi və Yasonun Medeya ilə qarşılaşdığı yer kimi təqdim olunur.

Dərman olaraq istifadəsi və zərərləri

redaktə

Bu cinsə daxil olan bitkilər podaqra və erməni xəstəliyini müalicə etmək üçün əczaçılıqda istifadə edilən kolxisin alkaloidinin zəhərli miqdarını ehtiva edir. Ənənəvi tibbdə köklərin və toxumların istifadəsinin bu dərman səbəbilə yarandığı düşünülür.

Yarpaqları, kök yumruları və toxumları zəhərlidir. Qatil Katerin Uilsonun XIX əsrdə bir sıra qurbanlarını zəhərləmək üçün bu bitkidən istifadə etdiyi güman edilir. Tərkibində ən ölümcül miqdarda kolxisin olduğu bilinən növ payız vaxtsızçiçəyidir.

Növləri

redaktə

Aşağıdakılar vaxtsızçiçək cinsinə daxil olan növlərdir. Əvvəllər Androcymbium, Bulbocodium və Merendera-da təsnif edilən bir çox növ molekulyar genetik dəlillərə əsaslanaraq Colchicum-a köçürülmüşdür. Androcymbium hazırda bəziləri tərəfindən ayrı bir cins hesab olunur.

Colchicum alpinum DC.
Colchicum androcymbioides (Valdés) K.Perss.
Colchicum antepense K.Perss.
Colchicum antilibanoticum Gomb.
Colchicum arenarium Waldst. & Kit.
Colchicum arenasii Fridl.
Colchicum asteranthum Vassiliades & K.M.Perss.
Colchicum atticum Spruner ex Tommas.
Colchicum autumnale L.
Colchicum balansae Planch.
Colchicum baytopiorum C.D.Brickell
Colchicum bivonae Guss.
Colchicum boissieri Orph.
Colchicum bulbocodium Ker Gawl.
- Colchicum bulbocodium var. edentatum (Schur) K.Perss.
- Colchicum bulbocodium subsp. versicolor (Ker Gawl.) K.Perss.
Colchicum burttii Meikle
Colchicum chalcedonicum Azn.
Colchicum chimonanthum K.Perss.
Colchicum chlorobasis K.Perss.
Colchicum cilicicum (Boiss.) Dammer
Colchicum confusum K.Perss.
Colchicum corsicum Baker
Colchicum cretense Greuter
Colchicum crocifolium Boiss.
Colchicum cupanii Guss.
- Colchicum cupanii subsp. glossophyllum (Heldr.) Rouy
Colchicum davisii C.D.Brickell
Colchicum decaisnei Boiss.
Colchicum doerfleri Halácsy
Colchicum dolichantherum K.Perss.
Colchicum eichleri (Regel) K.Perss.
Colchicum euboeum (Boiss.) K.Perss.
Colchicum fasciculare (L.) R.Br.
Colchicum feinbruniae K.Perss.
Colchicum figlalii (Varol) Parolly & Eren
Colchicum filifolium (Cambess.) Stef.
Colchicum freynii Bornm.
Colchicum gonarei Camarda
Colchicum gracile K.Perss.
Colchicum graecum K.Perss.
Colchicum greuteri (Gabrieljan) K.Perss.
Colchicum haynaldii Heuff.
Colchicum heldreichii K.Perss.
Colchicum hierosolymitanum Feinbrun
Colchicum hirsutum Stef.
Colchicum hungaricum Janka
Colchicum ignescens K.Perss.
Colchicum imperatoris-friderici Siehe ex K.Perss.
Colchicum inundatum K.Perss.
Colchicum kesselringii Regel
Colchicum kotschyi Boiss.
Colchicum kurdicum (Bornm.) Stef.
Colchicum laetum Steven
Colchicum lagotum K.Perss.
Colchicum leptanthum K.Perss.
Colchicum lingulatum Boiss. & Spruner
Colchicum longifolium Castagne
Colchicum lusitanum Brot.
Colchicum luteum Baker
Colchicum macedonicum Kosanin
Colchicum macrophyllum B.L.Burtt
Colchicum manissadjianii (Azn.) K.Perss.
Colchicum micaceum K.Perss.
Colchicum micranthum Boiss.
Colchicum minutum K.Perss.
Colchicum mirzoevae (Gabrieljan) K.Perss.
Colchicum montanum L.
Colchicum multiflorum Brot.
Colchicum munzurense K.Perss.
Colchicum nanum K.Perss.
Colchicum neapolitanum (Ten.) Ten.
Colchicum parlatoris Orph.
Colchicum parnassicum Sart., Orph. & Heldr.
Colchicum paschei K.Perss.
Colchicum peloponnesiacum Rech.f. & P.H.Davis
Colchicum persicum Baker
Colchicum polyphyllum Boiss. & Heldr.
Colchicum pulchellum K.Perss.
Colchicum pusillum Sieber
Colchicum raddeanum (Regel) K.Perss.
Colchicum rausii K.Perss.
Colchicum ritchii R.Br.
Colchicum robustum (Bunge) Stef.
Colchicum sanguicolle K.Perss.
Colchicum schimperi Janka ex Stef.
Colchicum serpentinum Woronow ex Miscz.
Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú
Colchicum sieheanum Hausskn. ex Stef.
Colchicum soboliferum (C.A.Mey.) Stef.
Colchicum speciosum Steven
Colchicum stevenii Kunth
Colchicum szovitsii Fisch. & C.A.Mey.
- Colchicum szovitsii subsp. brachyphyllum (Boiss. & Hausskn.) K.Perss.
Colchicum trigynum (Steven ex Adam) Stearn
Colchicum triphyllum Kunze
Colchicum troodi Kotschy
Colchicum tunicatum Feinbrun
Colchicum turcicum Janka
Colchicum tuviae Feinbrun
Colchicum umbrosum Steven
Colchicum varians (Freyn & Bornm.) Dyer
Colchicum variegatum L.
Colchicum verlaqueae Fridl.
Colchicum wendelboi K.Perss.
Colchicum woronowii Bokeriya
Colchicum zahnii Heldr.

İstinadlar

redaktə

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 159. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 341.

Həmçinin bax

redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?axtar=Vaxtsızçiçək&oldid=7145909"