Los Anceles Kaliforniya Universiteti - Wikipedia

1881-ci ilin martında Kaliforniya ştatının qanunvericilik orqanı Los-Anceles şəhərində Kaliforniya Ştatı Normal Məktəbinin (sonradan San-Xose Ştat Universiteti adlandırılır) cənub filialının yaradılması haqqında qərar verir. 1882-ci il avqustun 29-da Los-Anceles şəhərində Kaliforniya Ştatı Normal Məktəbinin filialı açılır və 1887-ci il avqustun 29-da təhsil müəssisəsinə Los-Anceles Ştatı (Dövlət) Normal Məktəbi adı verilir.

1914-cü ildə məktəb Hollivud rayonunun Vermont avenyu ərazisində yaradılan yeni kampusa köçür. 1917-ci ildə Soutlendi təmsil edən yeganə regent (naib) Edvard Dikson və Normal Məktəbin direktoru Ernest Keroll Mur Kaliforniya Universitetinin Berklidən sonra ikinci filialını - cənub kampusunu yaratmaq məqsədi ilə fəaliyyətə başlayırlar. Berkli Universitetinin məzunları - ştatın qanunvericilik orqanının nümayəndələri və 1899-1919-ci illərdə Kaliforniya Universitetinə rəhbərlik etmiş Bencamin Uiler bu ideyaya qarşı çıxırlar. Kaliforniya Universitetinin yeni prezidenti Devid Preskott Barrouz isə filialın yaradılmasına razılıq verir. 1919-cu il mayın 23-də Kaliforniya ştatının qubernatoru Uilyam Stivens Kaliforniya Universitetinin Cənub filialının yaradılması haqqında sənədi imzalayır. Həmin ilin 15 sentyabrında açılan ali məktəbdə filologiya və pedaqogika ixtisasları üzrə ikiillik bakalavr təhsili almaq mümkün olur.

Cənub filialının tələbələrinin sayı tez bir zamanda sürətlə artır və 1920-ci ilin ortalarında ali məktəb Vermont avenyudakı ərazisini xeyli genişləndirir. 1925-ci ildə ali təhsil müəssisəsi Beverli Hillsdə Beverli-sayt adlı yeni ərazi əldə edir. 1926-cı ildə Kaliforniya Universitetinin Cənub filialının idman komandası Sakit okean sahili Konfransına daxil olur və "Bruins" adlandırılır. 1927-ci ildə bu ali təhsil ocağına Los-Ancelesdə yerləşən Kaliforniya Universiteti adı verilir.

1929-cu ildə Los-Anceles Kaliforniya Universitetində bakalavrlar üçün 5500 nəfərlik korpus inşa edilir. Berkli Universitetinin müqavimətinə baxmayaraq, Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin rəhbərliyi, müəllimləri və məzunlarının təkidi ilə burada 1933-cü ildən magistr, 1936-cı ildən isə doktorluq dərəcələri verilir.

1950-ci ildə Los-Anceles Kaliforniya Universiteti artıq ciddi və nüfuzlu elmi-tədqiqat mərkəzinə çevrilir. Kaliforniya Universitetinin prezidenti Robert Qordon Sproul Los-Anceles Kaliforniya Universitetini və Berkli Universitetini "Kaliforniya Universitetinin iki ayağı" adlandırırdı. 1951-ci ildən başlayaraq Los-Anceles Kaliforniya Universitetinə kansler seçilir və bununla da ali məktəb muxtariyyət əldə edir. 1960-cı ildə universitetə kansler seçilmiş Franklin Devid Merfinin səyi nəticəsində təhsil müəssisəsi sürətli inkişaf yoluna qədəm qoyur, burada müxtəlif fakültələr açılır. Los-Anceles Kaliforniya Universiteti Kaliforniya Universitetinin bir qolu deyil, müstəqil mövqeyə malikdir. Bu dəyişikliklər kansler F. Merfinin təşəbbüsü ilə aparılır.

Los-Anceles Kaliforniya Universiteti Los-Anceles şəhərinin qərb hissəsində Vestvud rayonundan şimala və Sanset bulvarından cənuba 419 akr ərazidə yerləşir. 1919-cu ildə ali məktəbin kampusunda cəmi dörd bina var idi, hazırda isə burada 174-dən çox tikili mövcuddur. Qədim binalar roman və Renessans üslublarında tikilib. 1950-ci ildən sonra isə müxtəlif memarlar tərəfindən müxtəlif üslublara aid yeni-yeni tikililər ucaldılıb. Bağlar, fəvvarələr, muzeylər, qarışıq memarlıq nümunələrinə aid binalar kampusa əsrarəngiz gözəllik bəxş edir.

Universitetin şəhərciyi Cənub və Şimal hissələrdən ibarətdir. Şimal kampusda İtaliya kərpicindən tikilmiş qədim binalar vardır. Humanitar, İncəsənət, Hüquq, Biznes məktəbləri, Dikson məhkəməsi həmin kampusda fəaliyyət göstərir. Cənub hissədə isə daha müasir binalar mövcuddur və Fiziki elmlər, Texnika, Psixologiya, Riyaziyyat, Tibb məktəbləri, universitetin Tibb Mərkəzi yerləşir.

Şəhərcikdə ən hündür bina 1950-ci ildə yəhudi və Fələstin ərəbləri arasında sülhün bərqərar olması üçün böyük səy göstərdiyinə görə Nobel mükafatına layiq görülmüş afro-amerikalı Ralf Bançın adını daşıyan tikilidir. Binanın girişində onun büstü qoyulub. R.Banç Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin ilk Nobel mükafatına layiq görülmüş məzunu olub.

Kampusda, burada çoxlu sayda yeraltı və yerüstü dayanacaqlar olmasına baxmayaraq, maşın sıxlığından və dayanacaqların çatışmazlığından əziyyət çəkilir. Tələbələrin və əməkdaşların kampus ərazisində sərbəst hərəkətini təmin etmək üçün xüsusi yerli avtobuslar mövcuddur.

Hollivud universitetin yaxınlığında yerləşdiyindən ali məktəbin kampusu bir çox filmlərin çəkildiyi məkana çevrilib. Bunlardan "Sarışın", "Köhnə məktəb", "Ağlı çaşmış professor" və s. qeyd etmək mümkündür. 2009-cu ilin yanvar ayında Hollivud kinokampaniyası burada "Mənim adım Xandır" filmini çəkib.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetində Filologiya və Elmlər, Humanitar, Həyat haqqında, Fizika, Sosial elmlər kollecləri, Beynəlxalq, Ətraf Mühitin Mühafizəsi institutları, İncəsənət və memarlıq, Mühəndislik və tətbiqi elmlər, Hüquq, İdarəetmə, İctimaiyyətlə əlaqələr, Teatr, kino və televiziya, Təhsil və informasiya tədqiqatları ali, Devid Geffen adına Tibb, Stomatologiya, Səhiyyə, Tibb bacısı məktəbləri mövcuddur.

Filologiya və Elmlər Kolleci 1919-cu ilin mayından fəaliyyət göstərir. Kollec 34 akademik departamentdən ibarətdir. Burada humanitar, həyat haqqında, fizika, sosial elmlər bölmələri var. Humanitar elmlər bölməsinə incəsənət tarixi, klassika, ingilis dili, linqvistika, musiqişünaslıq, fəlsəfə, dinşünaslıq, proqramların yazılışı fakültələri aiddir. Həyat elmləri bölməsi psixobiologiya, hesablama və sistem biologiyası, ekologiya və təkamül biologiyası, mikrobiologiya, immunologiya və molekulyar genetika, molekulyar, hüceyrə və inteqral fiziologiya, nevrologiya, fiziologiya elmləri fakültələrindən ibarətdir. Fizika elmləri bölməsinə atmosfer və okean elmləri, kimya və biokimya, yer və kosmik elmlər, riyaziyyat, fizika və astronomiya, statistika fakültələri daxildir. Sosial elmlər bölməsi Afro-Amerika tədqiqatları, antropologiya, arxeologiya, kommunikasiya elmləri, iqtisadiyyat, coğrafiya, tarix, insan kompleks sistemləri, siyasi elmlər, sosiologiya, qadın problemləri tədqiqatları fakültələrindən ibarətdir.

Təhsil və informasiya tədqiqatları ali məktəbi 1919-cu ildə Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin nəzdində yaradılıb. Burada pedaqogika, informatika sahələri üzrə magistr, doktorluq dərəcələri, müxtəlif sertifikatlar verilir. Məktəbdə informasiya tədqiqatları üzrə informasiya və kitabxana elmləri magistri, kitabxana işi, arxiv tədqiqatları, kinematoqrafiya, televiziya və kino arxivləri və s. departamentlər var.

İdarəetmə məktəbi 1935-ci ildə yaradılıb. Məktəbdə mühasibat, idarəetmənin həlli, əməliyyatı və texnologiyası, təşkilatçılıq tədqiqatları, maliyyə, qlobal iqtisadiyyat və idarəetmə, insan resursları və təşkilati davranış, informasiya sistemləri, marketinq, siyasət, daşınmaz əmlak və s. departamentləri, Harold və Poulin Sahibkarlıq Tədqiqatları, Lourens və Lori Maliyyə və İnvestisiya mərkəzləri fəaliyyət göstərir.

Mühəndislik və tətbiqi elmlər məktəbi 1945-ci ildə yaradılıb. İlk bakalavr dərəcəsi məktəbdə 1947, magistr 1948, doktorluq dərəcəsi isə 1950-ci ildə verilib. Məktəb 7 akademik departamentdən ibarətdir (aerokosmik sənaye, biomühəndislik, kimya və biomolekulyar mühəndislik, informatika və hesablama texnikası, elektrotexnika, istehsal, materialşünaslıq, maşınqayırma) və 28 ixtisas proqramı təklif edir.

Məktəbi "İnternetin yarandığı məkan" adlandırırlar, belə ki, 1969-cu il oktyabrın 29-da professor Leonard Kleynork və onun tədqiqat qrupu buradan Stenforda ilk olaraq məlumat göndəriblər.

İncəsənət və memarlıq məktəbi 1939-cu ildə yaradılıb, tələbələrə geniş spektrdə proqram və kurs təklif edir. Məktəbdə memarlıq və şəhər dizaynı, incəsənət, dizayn-media incəsənəti, etnomusiqi, dünya incəsənəti və mədəniyyəti departamentləri mövcuddur. Məktəbin nəzdində Herb Alpert Musiqi, Eli və Edit Broad İncəsənət, Perloff Holl, Qloriya Kaufmann Holl məktəbləri, Hummer, Fuler muzeyləri, 5 tədqiqat mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Teatr, kino və televiziya məktəbi ABŞ-də bu sahəni əhatə edən ən unikal təhsil müəssisəsidir. Məktəbin arxivi Vaşinqtonda yerləşən Konqres kitabxanasından sonra ABŞ-də ikinci ən zəngin kolleksiyaya malikdir. Məktəbdə film, televiziya istehsalı, sənədli film, ssenari, animasiya, istehsalat idarəetməsi, musiqili teatr, kritik tədqiqatlar, prodüser proqramları və s. departamentlər mövcuddur.

Devid Geffen adına Tibb, Stomatologiya, Səhiyyə, Tibb bacısı məktəbləri universitetin peşəkar təbabət tədrisi verən müəssisələridir. 2005-ci ildə Los-Ancelesdə Gövdə Hüceyrələri Biologiyası və Tibb İnstitutu yaradılıb. Həmin ildə Kaliforniya ştatında embrional gövdə hüceyrələrinin tədqiqatı üzrə 5 illik plan həyata keçirilib. Los-Anceles Kaliforniya və Santa-Barbara Kaliforniya universitetlərinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində nanotexnologiyalar üzrə innovasiya lideri olan Kaliforniya Nanosistemlər İnstitutu yaradılıb. Ronald Reyqan adına Tibb Mərkəzi Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin səhiyyə sisteminə aid ən böyük müəssisədir.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin kitabxana sisteminə 8,2 milyon cild kitab, 78000-dən çox dövri nəşr, eləcə də elektron resurs daxildir. Kitabxana sistemi ümumilikdə 12 kitabxanadan ibarətdir. Bunlar Nayt Pauel, İncəsənət, Biotibbi, CCLIC Lab, Şərqi Asiya, Hüquq, Menecment, Musiqi, Mühəndislik və elmlər, Uilliam Edryus Klark Memorial, Suthern Regional, Universitet arxivləri kitabxanalarıdır. Universitetin əsas kitabxanası olan Nayt Pauel bu ali təhsil müəssisəsinin yaradılmasından öncə - 1884-cü ildən mövcud olub və sonralar universitetə birləşdirilib.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin kitabxanası Elmi-Texniki Kitabxanalar Assosiasiyası, Şəbəkə İnformasiyası Koalisiyası, Kitabxana və İnformasiya Resursları Cəmiyyəti, Beynəlxalq Kitabxana Assosiasiyaları və Müəssisələri Federasiyasının üzvüdür.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetində bir çox nəşrlər çap olunur. Onların arasında ən məşhuru gündəlik "The Daily Bruin" tələbə qəzetidir. Qəzet 1919-cu ildən fəaliyyətə başlayıb və bu günədək 20-dən çox milli mükafata, 2006-cı ildə isə Peşəkar Jurnalistlər Cəmiyyəti tərəfindən "Ən yaxşı gündəlik qəzet" adına layiq görülüb. 1954-cü ildə universitet rəhbərliyinin qəzetin redaktor seçiminə qarışmaq niyyəti qalmaqalla nəticələnmişdi. Hazırda universitetdə tələbələr tərəfindən yeddi jurnal nəşr edilir.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin kansleri Gen Blok, prorektoru isə Skott Uodur. Universitetin əməkdaşlarının ümumi sayı 31024 nəfərdir. Onların 4016-sı professor-müəllim heyəti, qalanları isə inzibati işçilərdir. Ali məktəbin müəllim və məzunları arasında 11 Nobel mükafatı laureatı, 37 ABŞ Milli Elmlər Akademiyası, 97 Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası üzvü var.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetində 39984 tələbə təhsil alır. Bunlardan 26687 nəfəri bakalavr, qalanları isə magistrant və doktorantlardır. Tələbələrin 55%-ni qızlar təşkil edirlər.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetində tələbələrin yataqxanalarda məskunlaşması məsələləri ilə Yaşayış Həyatı İdarəsi, Yaşayış yeri və Qonaqpərvərlik Xidmətləri məşğul olur. Bakalavrlar şəhərciyin qərbində dağ silsiləsində yerləşən "Hill" adlı hissədə 14 kompleksdən ibarət yataqxanalarda qalırlar. Burada tələbələr hər cür şəraitlə təmin olunurlar, yataqxanaların yeməkxanaları zəngin qida menyusuna malikdir. Bakalavrlar üçün yataqxanalar holl, plaza və syuitlərə (lüks nömrələr) bölünür: Dikstara Holl, Hedrik Holl, Rieber Holl, Sproul Holl; De Neve, Rieber Vista, Rieber Terras, Hedrik Sammit və Sanset Villic plazalar; Hitç və Sakson syuitlər. Syuitlərdə 4-6 tələbə üçün yüksək şəraitlə təmin edilmiş otaqlar olur. Burada otaqlar qısa müddətə verildiyindən və qiymətləri baha olduğundan, tələbələr syuitlərə az üstünlük verirlər.

2002-ci ildə universitetdə magistr və doktorantlar üçün yeni Uerburn Terras adlı yataqxana kompleksi tikilərək 2005-ci ildə istifadəyə verilib. Kompleks Vestvudun qərbində universitetin digər yataqxanalarına yaxın yerləşir. Magistr və doktorantların 50%-dən çoxu, xüsusilə əcnəbilər bu kompleksdə məskunlaşırlar.

ABŞ-nin bütün ali məktəblərində olduğu kimi, Los-Anceles Kaliforniya Universiteti də idman sahəsində böyük uğurlara malikdir. Universitetin idman komandalarını ümumilikdə "Bruins" adlandırırlar. Onlar artıq 2 əsrdir ki, (XX-XXI) ABŞ-də atletika üzrə birinci yerdə dayanırlar. Universitet bütün Olimpiya oyunlarında qızıl medallar əldə edib. 2004-cü ildə Afinada keçirilmiş Olimpiya oyunlarına buradan 56 idmançı göndərilib, onların 19-u qızıl medala layiq görülüb. Tələbələr, xüsusilə yelkən, serfinq, vindserfinq, qayıqlarda yarış, kayak idman növlərinə üstünlük verirlər. Həmçinin universitetdə 800-dən çox tələbə təşkilatı var.

Universitetin tələbələri dərslərdən sonra vaxtlarını səmərəli keçirirlər. Onlar Los-Ancelesin tarixi yerlərinə, muzeylərinə, teatrlarına, mədəniyyət mərkəzlərinə ekskursiyalar təşkil edirlər. Tələbələr xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olur, köməyə ehtiyacı olan şəxslərə yardım göstərirlər.

Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin kansleri Gen Blok rəhbərlik etdiyi ali təhsil ocağını belə xarakterizə edir:

"Los-Anceles Kaliforniya Universiteti tədris və tədqiqatların səviyyəsinə görə dünya liderlərindən biridir. Bizim tələbələrimiz yaxşıların ən yaxşısıdır, müəllimlərimizin hər biri isə öz sahələri üzrə aparıcı alimlərdir. Onlar təhsili və yeni-yeni kəşfləri çox sevirlər. Mən ümid edirəm ki, siz bizim gözəl kampusumuzu ziyarət edəcək, mədəni və idman tədbirlərimizə qatılacaqsınız".

Ali məktəb dünyada tibb, texnika, pedaqogika, incəsənət və humanitar elmlərin, idmanın inkişafına görə tanınıb.

Los-Anceles Kaliforniya Universiteti Amerika Universitetləri Assosiasiyasının üzvüdür.

2009-2010-cu ildə Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin illik gəlirləri ümumilikdə 3620617000 ABŞ dollarına bərabər olub. Həmin məbləğin 401513000 ABŞ dolları təhsil haqqı, 604236000 ABŞ dolları qrant və sazişlər, 1395441000 ABŞ dolları satış, göstərilən xidmətlər və tibb mərkəzləri, 593295000 ABŞ dolları təhsil fəaliyyəti, 309881000 ABŞ dolları köməkçi müəssisələr, 51638000 ABŞ dolları isə digər vasitələr hesabına əldə olunan gəlirlərdir.

Ötən il universitetin ümumi xərcləri isə 4289982000 ABŞ dolları olub. Belə ki, bu vəsaitin 2243390000 ABŞ dollarını əməkhaqqı, 463603000 ABŞ dollarını müavinətlər (yardımlar), 68599000 ABŞ dollarını təqaüdlər, 52257000 ABŞ dollarını kommunal xərclər, 496647000 ABŞ dollarını təchizat və avadanlıqlar, qalanlarını isə digər xərclər təşkil edib.

2009-2010-cu tədris ilində Los-Anceles Kaliforniya Universitetində tələbələrin təhsil haqqı orta hesabla bakalavrda oxuyan yerli tələbələr üçün 9736, əcnəbi tələbələr üçün isə 32453 ABŞ dolları olub. Magistratura və doktorantura pilləsində təhsil alanların təhsil haqqı isə orta hesabla yerlilər üçün 10767, əcnəbilər üçün isə 25809 ABŞ dolları təşkil edib. Məktəb və kolleclərdən asılı olaraq təhsil haqqının məbləği də dəyişir: İdarəetmə məktəbi (MBA) - yerli tələbələr üçün 10296, əcnəbilər üçün 22541 ABŞ dolları, İctimaiyyətlə əlaqə məktəbi - yerli tələbələr üçün 11310, əcnəbilər üçün 23924 ABŞ dolları, Hüquq məktəbi - yerli tələbələr üçün 10598, əcnəbilər üçün 22843 ABŞ dolları, Stomatologiya məktəbi - yerli tələbələr üçün 10293, əcnəbilər üçün 22538 ABŞ dolları, Səhiyyə məktəbi -yerli tələbələr üçün 11310, əcnəbilər üçün 23924 ABŞ dolları, Tibb məktəbi -yerli tələbələr üçün 10659, əcnəbilər üçün 22904 ABŞ dolları. Tələbənin yataqxanalarda qalmaq və qidalanmaq xərcləri 13314, kitab və digər ləvazimatlar - 1599, nəqliyyat - 909, şəxsi xərclər - 1551, tibbi sığorta - 885, vergi və rüsumlar isə 8266 ABŞ dolları təşkil edib.

Cari ildə tələbələrə verilən təqaüd və yardımların məbləği müvafiq olaraq 14899, 11336 ABŞ dollarına bərabər olub (bu ali məktəbdə də müxtəlif məbləğdə bir neçə təqaüd və qrantlar mövcuddur). Universitetin tələbələrinin yarıdan çoxu burada qalıb işləmək və tədqiqatlarını davam etdirmək arzusundadır. Onların 33%-i Pell qrantı alır. Magistrantlar üçün də çoxlu sayda təqaüdlər təklif edilir. Onlardan ən məşhuru Kot-Robles təqaüdüdür və onun məbləği 20000 ABŞ dolları dəyərindədir.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının "U.S News and World Report" jurnalının 2010-cu il üzrə reytinqinə görə, bu ali təhsil müəssisəsi ölkə universitetləri arasında 24-cü yerdə idi.

• Uorren Kristofer – ABŞ-nin sabiq dövlət katibi;
• Maykl Dukakis – Massaçusets ştatının sabiq qubernatoru;
• Lüis İnqarro – tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Paul Boyer – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Donald Kram – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Culian Zvinger – fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Uillard Libbi – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Bertran Rassell – ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı.

Buranın məzunu olan məşhurlardan misal olaraq aşağıdakıların adlarını çəkmək olar:

• Uilyam Frenç Smit – ABŞ-nin sabiq baş prokuroru;
• Dennis Ross – ABŞ-nin Yaxın Şərq üzrə politoloqu;
• Fərid Əbbud – Livanın ABŞ-dəki səfiri;
• Maykl Ovits – "Walt Disney" kampaniyasının sabiq prezidenti;
• Stesi Snayder – "DreamWorks Pictures" kompaniyasının prezidenti;
• Nobutata Saji – "Suntory" kampaniyasının icraçı direktoru;
• Çarlz Yanq – Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin sabiq kansleri;
• Stiven Müller – Con Hopkins Universitetinin sabiq prezidenti;
• Elinor Ostrom – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Uilyam Şarp – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Bryus Merrifield – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Glenn Seaborg – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Ralf Banç – sülh, kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı.

• Lamiyə Əliyeva, Dünya universitetləri: Los-Anceles Kaliforniya Universiteti Arxivləşdirilib 2012-05-13 at the Wayback Machine, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 23.04.2010, № 15.  (az.)

• ucla.edu — Rəsmi saytı