Goy Ekvatoru - Wikipedia

Göy ekvatoru — müstəvisi dünya oxuna perpendikulyar olan və yerin ekvatorunun müstəvisi ilə üst-üstə düşən göy sferasının böyük dairəsi^[1]. Göy ekvatoru göy sferasını iki yarımkürəyə ayırır: zirvəsi şimal qütbündə olan şimal yarımkürəsi və zirvəsi cənub qütbündə olan cənub yarımkürəsi^[2] .

Ekvator və ekliptika yaz və payız bərabərliyi nöqtələrində kəsişir, lakin yer oxunun presessiyasına görə ekvator müstəvisi öz mövqeyini dəyişir və bu nöqtələr 26000 illik dövrlə hərəkət edir. Ekvator və ekliptikanın müstəviləri arasındakı bucaq 23°26'-dir və son 5 milyon il ərzində presessiyaya görə bu bucaq 22,0° ilə 24,5° arasında dəyişmişdir^[3].

2010-cu ilin Astronomik Almanaxınaa görə, ekvator və ekliptik arasındakı bucaq təxminən^[4] aşağıdakı düstur ilə təsvir edilmişdir:

${\displaystyle \varepsilon =23^{\circ }26'21.406''-46.815''T-0.0001831''T^{2}+0.00200340''T^{3}-5.76''\cdot 10^{-7}T^{4}-4.34''\cdot 10^{-8}T^{5},}$

Burada T — J2000.0 dövründən keçən əsrlərin sayıdır. Bu düstur yalnız bir neçə əsrlik zaman diapazonu üçün kifayət qədər dəqiqdir^[5] .

Göy ekvatoru birinci və ikinci ekvator səma koordinat sistemlərinin əsasını təşkil edir: meyl ondan ölçülür (coğrafi enliyə analoq, yerin ekvatorundan ölçülür). Başqa bir koordinat — birinci ekvatorial koordinat sistemi üçün bu, səma ekvatoru ilə səma meridianının kəsişmə nöqtəsindən ölçülən saat bucağı və ya ikinci ekvatorial koordinat sistemi üçün sağa yüksəlişdir (coğrafi uzunluğa analoji) — yaz bərabərliyi nöqtəsindən ölçülür. İstənilən halda səma ekvatorunun bütün nöqtələrinin enişi sıfıra bərabərdir, bu o deməkdir ki, göy ekvatorunun istənilən nöqtəsini Yerin istənilən nöqtəsindən müşahidə etmək olar.