Fealiyyet Novune Gore Maya Deyerinin Hesablanmasi - Wikipedia
Fəaliyyət növünə görə maya dəyərinin hesablanması (ing. Activity-based costing — ABC) — məhsul və ya xidmətlərin maya dəyərini hesablayan bir metodologiyadır.[1] Bu yanaşmada, ümumi xərclər (dolayı xərclər) müəssisənin müxtəlif fəaliyyətlərinə əsaslanaraq məhsullara və ya xidmətlərə bölüşdürülür. ABC ənənəvi xərcləmə metodlarından daha dəqiq nəticələr verir, çünki xərcləri yaranma səbəblərinə əsasən izləyir.[2]
Prinsipləri
redaktəMaya dəyəri məhsul istehsalında və ya xidmət göstərilməsində yerinə yetirilən fəaliyyətlərdən yaranır.[3] Bu fəaliyyətlər, məsələn, istehsalat, logistika, keyfiyyətə nəzarət, müştəri xidməti və s. ola bilər. Dolayı xərclər (məsələn, elektrik enerjisi, texniki xidmət və inzibati xərclər) fəaliyyətlərə əsaslanaraq məhsul və ya xidmətlərə paylanır.[4] Ənənəvi metodlarla müqayisədə ABC metodu hər bir məhsulun və ya xidmətin təşkilata həqiqi dəyərini daha yaxşı əks etdirir.[5]
Mərhələləri
redaktəMəhsul istehsalı və ya xidmətin göstərilməsi üçün lazım olan əsas fəaliyyətlər təyin edilir. Məsələn, sifarişlərin idarə olunması, xammalın təchizatı, istehsalatın təşkili və nəzarət.[6] Hər bir fəaliyyət üçün ümumi xərclər toplanır. Bu xərclər əməkhaqqı, enerji xərcləri, avadanlığın amortizasiyası və digər dolaylı xərclər ola bilər. Fəaliyyətlərin məhsul və ya xidmətlərə təsirini müəyyən edən əsas amillər (məsələn, istehsal saatları, maşın istifadəsi, sifarişlərin sayı) seçilir. Hər bir məhsul və ya xidmət üçün fəaliyyətlərin istifadəsi nəzərə alınaraq ümumi xərclər bölüşdürülür.[7]
Tətbiq sahələri
redaktəÇoxsaylı məhsul istehsal edən və müxtəlif istehsal prosesləri olan şirkətlər üçün ABC metodu xüsusilə faydalıdır.[8][9] Bankçılıq, telekommunikasiya və ya xəstəxanalar kimi sahələrdə[10] xidmətlərin maya dəyərinin hesablanması üçün həmçinin yeni məhsul və ya texnologiyanın rentabelliyini dəyərləndirmək üçün istifadə olunur.[11]
Üstünlükləri və çatışmazlıqları
redaktə| Üstünlükləri | Çatışmazlıqları |
|---|---|
| Xərclərin yaranma səbəbləri izlənir və məhsulun və ya xidmətin real dəyəri müəyyən olunur. | ABC metodu ənənəvi metodlardan daha çətindir və geniş məlumat toplanmasını tələb edir[12] |
| Şirkətlər resursların düzgün bölüşdürülməsinə və xərclərin azaldılmasına fokuslana bilərlər | Fəaliyyətlər və xərclərin dəqiq izlənməsi çox vaxt və insan resursu tələb edə bilər |
| Hər bir məhsulun və ya xidmətin təşkilata qazandırdığı mənfəət daha dəqiq müəyyən edilir[13] | Kiçik təşkilatlar üçün ABC metodunun tətbiqi bəzən iqtisadi baxımdan sərfəli olmaya bilər |
| Məhsul istehsalı və ya xidmət göstərilməsində əlavə dəyər yaratmayan fəaliyyətlər müəyyən edilərək aradan qaldırıla bilər | Zaman və resurs sərfi |
Nümunə
redaktəBir istehsalat şirkətində, ənənəvi xərcləmə metodunda elektrik enerjisi xərcləri bütün məhsullara eyni şəkildə bölüşdürülür. Lakin ABC metodu ilə enerji xərcləri hər bir məhsulun istehsal prosesindəki enerji istehlakına əsasən bölüşdürülür. Bu, hər bir məhsulun real maya dəyərini müəyyən etməyə imkan verir.[14]
İstinadlar
redaktə- ↑ CIMA official Terminology, 2005 (PDF). səh. 3.
- ↑ "(pdf) Pg: 231" (PDF).
- ↑ Bangladesh Cost Accounting Standards-14: Activity Based Costing.
- ↑ The Review of Policing Final Report by Sir Ronnie Flanagan February 2008
- ↑ Activity-based costing: A Case study
- ↑ Staubus, George J. Activity Costing and Input-Output Accounting (Richard D. Irwin, Inc., 1971).
- ↑ Consortium for Advanced Manufacturing-International
- ↑ Sapp, Richard, David Crawford and Steven Rebishcke "Article title?" Journal of Bank Cost and Management Accounting (Volume 3, Number 2), 1990.
- ↑ Author(s)? "Article title?" Journal of Bank Cost and Management Accounting (Volume 4, Number 1), 1991.
- ↑ Drucker Peter F.Management Challenges of the 21st Century. New York:Harper Business, 1999.
- ↑ Kaplan, Robert S. and Bruns, W. Accounting and Management: A Field Study Perspective (Harvard Business School Press, 1987) ISBN 0-87584-186-4
- ↑ Who Wins in a Dynamic World: Theory of Constraints Vs. Activity-Based Costing?
- ↑ The design and implementation of Activity Based Costing (ABC): a South African survey Arxivləşdirilib 13 avqust 2011 at the Wayback Machine
- ↑ Velmurugan, Manivannan Senthil. "The Success And Failure of Activity-Based Costing Systems", Journal of Performance Management, 23.2 (2010): 3–33. Business Source Complete. Web. 15 March 2012.
