Beynelxalq Gozden Eliller Gunu - Wikipedia

Beynəlxalq Gözdən Əlillər Günü Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının qərarı ilə gözdən əlillik və zəif görmə problemlərinə diqqəti cəlb etmək məqsədilə yaradılmışdır. Əlillər üçün məhz 13 noyabr tarixinin ayrılmasının isə özünəməxsus tarixi səbəbləri var. Belə ki, bu tarix fransız pedaqoqu Valentin Qayuinin doğulduğu tarixdir. 1745-ci ilin 13 noyabrında anadan olan Valentin dünyada ilk dəfə öz hesabına gözdən əlillər üçün qabartmalı şriftlər yaratmışdır. XVIII əsrə qədər dünyada korlar üçün təhsil müəssisəsi yox idi. Valentin Qayui ilk dəfə Fransada gözü dünya işığından məhrum olanların təhsili üçün xüsusi üsul yaratmışdır. O, 1784-cü ildə dünyada ilk dəfə Parisdə hökumətin və xeyriyyə cəmiyyətlərinin köməyi olmadan öz evində şəxsi vəsaiti hesabına kor uşaqlar üçün “işləyən korların emalatxanası”nı açmışdır. İlk dəfə həmin məktəbə kimsəsiz uşaqlar qəbul edilmişdir.

Valentin Qayui kor uşaqlarının təlim və tərbiyəsinə elmi cəhətdən yanaşmışdır. Onun işləyib hazırladığı “unsial” adlanan xüsusi qabarıq şriftin köməyi ilə kor uşaqlara oxu öyrətmək və onlar üçün kitablar çap etmək mümkün olmuşdur. Gözdən əlil uşaqlar həmin şriftlərlə mətn yığmaq bacarığına da yiyələniblər. Bundan başqa, Valentin Qayui gözdən əlillər üçün cihazlar, qabarıq aşkar dərsliklərin, coğrafiya xəritələri və qlobusların istehsalı üçün matrislər qurmuşdur. Gözdən əlillər üçün kitabların yaradılması ideyası da ona məxsusdur. Özünün ciddi maddi çətinlik çəkməsinə baxmayaraq, Valentin Qayui mətbəə yaradaraq qabarıq-xətti şriftlə gözdən əlillər üçün ilk kitablar çap etmişdir. 1829-cu ildə isə Paris Milli İnstitutunun şagirdi Lui Brayl kor uşaqlar üçün nöqtə-relyef şriftinin universal sistemini hazırlamış və həmin sistem bütün dünyada yayılmışdır.

Hazırda dünyada təxminən 124 milyondan çox gözdən əlil yaşayır. Azərbaycanda gözdən əlillərin ictimai birliyi 1929-cu ildən, Gözdən Əlillər Cəmiyyəti isə 2002-ci ildən fəaliyyət göstərir.^[1] Noyabr ayının 13-də Azərbaycanda cəmiyyətin diqqətini görmə qabiliyyətini itirənlərə cəlb etmək üçün müxtəlif tədbirlər keçirilir. 2007-ci il dekabrın 9-da BMT-nin inkişaf Proqramı ilə Heydər Əliyev Fondu arasında görmə qabiliyyətini itirənlər və zəif görənlər üçün informasiya rabitə texnologiyalarına çıxışı təmin edən razılaşma sənədi imzalanmışdır.

Hazırda Azərbaycanda 8963 nəfər 1-ci dərəcə, 4426 nəfər 2-ci və 2126 nəfər isə 3-cü dərəcə gözdən əlilliyi olan şəxslər var. Onlar digər həssas qrupdan olan şəxslər kimi, dövlətin sosial təminatı ilə əhatə olunublar.^[2]

Milli Kitabxanada əlillər gününə aid sərgi açılıb - culture.gov.az

1. ↑ "Sərgi: "13 noyabr – Beynəlxalq Gözdən Əlillər Günüdür"". 2021-11-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-02.
2. ↑ Gözdən əlilliyi olan şəxslərin sosial müdafiəsi gücləndirilir Arxivləşdirilib 2021-11-03 at the Wayback Machine - http://www.azerbaijan-news.az Arxivləşdirilib 2010-12-31 at the Wayback Machine