Asiyanin Merkezi Abidesi - Wikipedia
Asiyanın Mərkəzi abidəsi — Yenisey sahillərində, Kızıl şəhərində yerləşən abidə. Tıvanın simvollarından biri.
| Asiyanın Mərkəzi abidəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Yerləşir | Kızıl şəhəri |
| Heykəltaraş | V. Nəzirov |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktəAsiyanın Mərkəzi abidəsinin tarixi çox maraqlıdır. Asiya mərkəzinin ilk qeydini rabitə mühəndisi, Yuxarı Yeniseyin öyrənilməsi partiyasının rəhbəri V. M. Rodeviçin qeydlərində tapmaq olar. 1910-cu ildə Peterburqda "Uryanxay diyarının oçerki" kitabını nəşr etdirir. Turistlər haqqında bölmədə V. M. Rodeviç xatırlayır: “90-cı illərdə bir ingilis səyyah Asiya mərkəzini görmək məqsədi ilə Uryanxaya gəldi. Onun dediyinə görə yenisey sahilindəki, Q. P. Safyanov Saldamının bağındakı bir sütunun bu əlamətdar məqamın olmasını qeyd etdi. İngilisin sözlərinə görə o, artıq Avropa, Afrika və Avstraliyanın mərkəzlərinə baş çəkib”[1].
Q.P.Safyanovun əmlakı, Uluq-Xemin sol sahilində, Biy-Xem və Kaa-Xemin birləşməsindən 23 verst aşağıda yerləşirdi. Daha sonralar Kızıl şəhərində, Uluq-Xem sahillərindəki elektrik stansiyası binasının yaxınlığında, kiçik bir kəsilmiş piramida şəklində Asiya mərkəzinin işarəsi qoyulur. 1964-cü ildə Tıvanın SSRİ-yə könüllü qoşulmasının 20-ci ildönümü qeyd edilən zaman, Şəhər Şurası İcraiyyə Komitəsinin təklifi ilə respublikanın ən yaşlı sənətkarı Vasili Fadeeviç Demin tərəfindən hazırlanmış, iki metrlik abidə hazırlanır. Abidədə əvvəlcə Tıvanın xəritəsi qiymətli və yarı qiymətli daşlarla döşənmiş, Asiyanın mərkəzi zərli daşla işarələnmişdi. Ancaq təəssüf ki, zaman keçdikcə insanlar bu gözəlliyi qoruyub saxlama bilmədilər. Abidənin texniki dizayn hesablamasını mühəndis Valeri Bajin edir. Komsomolskaya küçəsi abidədən başlayır. Buradan Biy-xem və Kaa-Xem çaylarının birləşməsini görmək mümkündür. İyirmi il sonra, Sovet TIvasının 40 illik yubileyinə qədər abidənin ətrafı abadlaşdırıldı, abidəyə qranit üzlü postament qoyuldu. Sonradan abidəyə aparan xiyabanın əvvəlində heykəltəraşlıq nümunələri yerləşdirildi.
2014-cü ildə Tıvanın Rusiya ilə birliyinin 100-cü ildönümündə, sahil və bununla birlikdə obelisk yenidən qurulur[2]. Yalnız ərazi genişlənməmiş, abidənin özü də dəyişdirilmişdir[3].
Yerləşməsi
redaktəAbidə Yenisey çayının sol sahilində, Böyük Yenisey və Kiçik Yenisey çaylarının məcrasından bir qədər aşağı, Komsomolskaya küçəsinin davamında yerləşir.
Abidə coğrafi nöqtəni təyin edən dəqiq bir geodeziya məntəqə deyil, sadəcə Asiyanın coğrafi mərkəzinin simvoludur[4].
Abidənin 2014-cü ilə qədərki komozisiyası
redaktəAbidə geniş kürsüdə oturmuş 10 metr yüksəklikdəki üçrəngli obelisk idi. Abidənin ətəyində, qitələrin konturları və Tuvanın xüsusi ayrılmış ərazisi olan bir kürə qoyulmuşdu. Abidə üç dildə: rus, tıva və ingilis dillərində "Mərkəzi Asiya" yazısı olan bir lövhə vardı.
İstinadlar
redaktə- ↑ Родевич, В. С. Очерк Урянхайского края (Монгольского бассейна реки Енисея) // Урянхай. Тыва дептер: антология науч. и просветит. мысли о древней тув. земле и её насельниках, об Урянхае — Танну-Туве, урянхайцах — тувинцах, о древностях Тувы [Текст]: в 7 т. Т. 3: Урянхайский край. Тувинско-русские отношения (начало 17 — начало 20 вв.) / сост. С. К. Шойгу. — М., 2007. — 391—392.
- ↑ "Asiyanın Mərkəzi abidəsi qızılı rəngdə olacaq". 2014-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-01.
- ↑ "Федор Бондарчук оценил "Центр Азии" в Туве". 2014-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-01.
- ↑ "Обелиск «Центр Азии»". Въездные знаки. 2013-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-31.
