Yunus Muradov - Wikipedia

Muradov Yunus Ələkbər oğlu, 1913-cü ildə Bakının Əmircan kəndində neft ustası Ələkbər Xanmurad oğlunun ailəsində anadan olmuşdur.^[1] Orta təhsilini kənddəki 84 №-li məktəbdə almışdır. Hələ uşaqlıqdan foto, radiotexnika, saat təmiri və s. sənətlərə maraq göstərmişdir. Bakının bir neçə kəndində foto dərnəklərə rəhbərlik etmişdir. Kinomexanik Yunus kimi tanınırdı. İlk dəfə səsli kinonu Əmircan klubunda göstərən Yunus Muradov olmuşdur.

O vaxtlar Əmircan klubunda fəaliyyət göstərən teatr dərnəyinin də üzvü olmuş, göstərilən tamaşalarda fəal iştirak etmişdir. Təhsilini Pedoqoji İnstitutun kimya və biologiya fakültəsində davam etdirmişdir.

Bakıda gənclər arasında fotoqrafiya ilə məşğul olmaq, şəkil çəkmək həmişə dəbdə olub. Yunus Muradov da hələ 30-cu illərdə fotoqrafiya ilə maraqlananda ona elə gəlirdi ki, bu ötəri bir həvəsdir, lakin sonralar peşəkar fotoqraf kimi fəaliyyət göstərəndə ona məsləhət görürlər ki, Bakı kinostudiyasına getsin, bu peşə ilə bağlı ona orada iş tapılar. Düzdür onu kinostudiyaya qəbul elədilər, amma fotoqraf yox, mexanik vəzifəsinə. Kinostudiya rəhbərliyi gəncdə texnikaya böyük həvəs, avadanlıqları söküb quraşdırmaq bacarığı olduğunu biləndə, 1940-cı ildə onu plyonka emalı laboratoriyasına mexanik vəzifəsinə götürür.

Yunus Muradov, laboratoriyada işlərin ahəngdar getməsi üçün nəinki köhnə avadanlıqları saz saxlayır, həm də onları təkmilləşdirmək üçün müxtəlif səmərələşdirici təkliflər irəli sürür, lakin müharibənin başlanması Yunusun planlarını alt-üst edir.

Pedoqoji İnstitutun IV kursunda təhsil alarkən 1941-ci ilin isti yay günlərinin birində onu ordu sıralarına çağırırlar. Bu vaxt gəncin 28 yaşı yenicə tamam olmuşdu. O, döyüşən cəbhədə belə doğma kinostudiyanı yaddan çıxarmır, evə yazdığı məktublarda iş yoldaşlarını soruşur, studiyada nə işlər görüldüyü ilə maraqlanırdı. Müharibə qurtardıqdan sonra Yunus kinostudiyanın ürəyi olan laboratoriyada yenidənqurma işləri aparacağını planlaşdırmışdı, lakin o, bu arzusuna çatana kimi bir neçə ağlasığmaz əzablara qatılaşacağını təsəvvürünə belə gətirə bilməzdi. Hərçənd, müharibə elə müharibədir. Müharibədə hər şey olur, təsəvvürünə gətirmədiyin hadisələr də.

Yunus Muradov, Kerç boğazında gedən qanlı döyüşlər zamanı yaralanıb huşunu itirir. Ayılıb gözünü açanda döyüş yoldaşları ilə birgə alman əsgərləri əhatəsində olduğunu görür. Sən demə satqınlıq nəticəsində faşistlər minlərlə sovet əsgərini çox asanlıqla əsir götürə biliblərmiş. Bundan sonra azərbaycanlı döyüşçü Yunus Muradovun məşəqqətli, əzab-əziyyətli günləri başlayır.

Əsirlərin əksər hissəsini Polşaya, buradakı həbs düşərgələrinin birinə göndərirlər. Həbs düşərgəsində o, teatr və kino aktrisası Leyla Bədirbəylinin atası Ağalar bəy Bədirbəyovla tanış olur. Onlar tez-tez Bakını, ailələrini yada salır, bir-birinə təsəlli verirlər.

Həbs düşərgəsindəki vəhşi qanunlara tabe olmaq istəməyən bir qrup əsgər, o cümlədən Yunus əsirlikdən qaçıb qurtarmağa cəhd göstərirlər, lakin uğursuzluqla qurtaran bu cəhd onlara baha başa gəlir. Yenidən əzablı günlər başlanır, həm də ipə-sapa yatmayanlara ikiqat işgəncə verir, onları incidirdilər.

Bundan sonra əsirləri Almaniyaya köçürürlər. 1944-cü ildə minlərlə əsiri vaqonlara doldurub bu dəfə Çexoslovakiyaya göndərirlər. Burada əsirləri yerbəyer edərkən Yunus bir qrup əsgərlə qaçıb meşədə gizlənməyə müvəffəq olur. Beləliklə, onlar meşədə qərar tutmuş çexlərdən ibarət partizan dəstəsinə qoşulur, müqavimət hərəkatında iştirak edirlər.

Yunus Muradov Çexoslovakiyada müharibəni başa vurub, 1945-ci ilin noyabrında doğma Bakıya, Əmircan qəsəbəsinə qayıdır. Vətəndə ailə üzvləri, qohum-əqrəba, dost-tanış Yunusu cəbhədən qayıtmasına nə qədər sevinirdilərsə, rəsmi orqanlar onu bir o qədər soyuqqanlıqla qarşılayırlar. O vaxt hərbi qanunlara görə əsir düşənləri satqınlarla bir cərgəyə qoyurdular. Onları yenidən həbs edib Sibirə göndərir, ən yaxşı halda iş vermir, hər cür imtiyazlardan məhrum edirdilər. Yunus Muradov, xüsusi xidmət orqanlarının yoxlamasından keçəndən, bilərəkdən əsir düşmədiyi ayırd ediləndən sonra belə onu uzun müddət incidir, iş vermək istəmirdilər.

Bütün çətinliklərə, məhrumiyyətlərə baxmayaraq, Yunus Bakıdakı Nizami adına kinoteatrda kinomexaniklər kursu təşkil edir. Bundan sonra onu yenidən Bakı kinostudiyasına işə qəbul edirlər. Kinolentlərin emalı laboratoriyasında böyük texniki rəhbər vəzifəsində çalışır. Eləcə də, Neft və Kimya İnstitutunda qiyabi təhsil almışdır. Bir müddət sonra elə həmin institutda "Avtomatika və telemexanika" kafedrasında işləməyə başlamışdır. O vaxtkı rektor İsmayıl İbrahimovun tapşırığı ilə Moskvaya ezam olunan Yunus Muradov, ilk dəfə Azərbaycana elektron hesablama maşınlarını (EHM) gətirmiş və quraşdırmışdır. Sonra bir müddət institutun mətbəəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1958-ci ildə 10 nəfərdən ibarət bir qrup təşkil edib, Odessaya ümumittifaq kinematoqrafiya məktəbinə göndərir. Həmzə Əhmədoğlu, Ramiz Babayev, Rafiq Kərimov, Tofiq Atakişiyev, Ziyad Babayev, Zabit Bünyadov, Rafiq Əliyev, Abdin Quliyev və başqaları bu məktəbdə dəqiq aparat mexaniki ixtisasına yiyələnirlər. 1969-cu ildə Azərbaycan Televiziyasına baş mütəxəssis işinə dəvət olunmuşdur. Burada işləyərkən bir neçə ixtira və səmərələşdirici təklifin müəllifi olmuşdur. 1979–1985-ci illərdə Bakı mayesiz transformatorlar zavodunda cihazlar və foto işləri üzrə mütəxəssis işləmişdir.

Kinostudiya, yeni binaya köçəndən sonra burada rəngli kinoplyonka emal edən kinoavadanlıqların qurulub işə salınması ilə məşğul olur, bununla bağlı səmərələşdirici təkliflər irəli sürür.

Azərbaycan Dövlət Teleradio Komitəsində "Ekran" Yaradıcılıq Birliyi təşkil olunanda Yunus Muradov, səs və operator sexlərinin, laboratoriyanın baş mütəxəssisi vəzifəsinə təyin olunur, 1984-cü ildə təqaüdə çıxana kimi burada işləyir.

Yunus Muradov, 1988-ci ildə dünyasını dəyişmişdir.

Kino və müharibə veteranının oğlu, kinorejissor və kinooperator Ələkbər Muradov, atasının yolunu davam etdirmişdir. Yunus Muradovun nəvəsi Murad Muradov, 2005-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin kinorejissorluq fakültəsini bitirmişdir.

• Aydın Kazımzadə. Azərbaycan kinosu və müharibə, Bakı, "Nağıl evi", 2005.