Quadalete Doyusu - Wikipedia
Quadalete döyüşü (ispan Batalla de Guadalete,ərəb معركة سهل البرباط), Xeres –de-la-Frontera döyüşü — vestqotların Əməvi qoşunlarından olan ərəblərlə və bərbərlərlə döyüşü. 19 iyul 711 ildə Xeres-de-la-Frontera şəhəri yaxınlığında Quadalete çayı yanında baş verib. Vestqotların darmadağın edilməsi ilə bitib və Pireney yarımadasının müsəlmanlar tərəfindən istilasına başlanmasına gətirib.
Ehtimal olunur ki, döyüşün əvvəlində kral Roderik və onun silahdaşları öldürülür. Vestqotların hərəkətlərinin qeyri nizamlığını qismən bununla bağlamaq olar. Ən vacib amil kimi əksər yerli roman əhalisinin ərəblərə qarşı passif müqaviməti oldu. İspaniya vestqotlar tərəfindən 411-467 illərdə istila edilmişdi və yerli roman xalqı öz istilaçıları tərəfində vuruşmaq istəmirdilər. Kiçik german zadəgan qrupu ilə qədim romalı aristokratiya arasında, o ki qalsın çoxsaylı iber-roman kəndli zümrəsi arasında konsolidasiya prosesləri hələ bitməmişdi. Bu azmış kimi, germanlar başqa dildə danışırdı, eləcə də uzun müddət millətlərarası nigahlara qadağa vardı, həm də germanlar yerli xalqa anlaşılmaz olan xristianlığın arian təriqətinə sitayiş edirdilər. Bütün bunlar yerli əhali tərəfindən germanlara qarşı mənfi münasibət yaradırdı.
Cənubdan, əski və yaxşı tanınan Afrikadan (vaxtı ilə İspaniya Şimali Afrikada yerləşən Karfagenin koloniyası olub) gələn ərəblər və bərbərlər, beləliklə, düşmən və istilaçı kimi yox bəlkə də xilaskar kimi qiymətləndirilirdilər. (Sonrakı dönəmlərdə müsəlmanların İspaniyadakı rəftarı və ədaləti bunun həqiqət olduğunu sübut etdi.) Buna görə də vestqotların ancaq kiçik bir hissəsi, Sevilya əyalətindəki Esixa qalasına sığınaraq ölümdən qurtuldular. Lakin müsəlmanlar tezliklə şəhəri mühasirəyə aldılar və ələ keçirdilər.
712 ildə, Əməvilərin Afrikadakı canişini Tariq İbn Ziyad, 18 minlik qoşunla İspaniya sahilinə endi və sonrakı beş il ərzində ərəblər Pireney yarımadasının böyük hissəsini ələ keçirdilər və İspaniyada Əndəlusun əsasını qoydular. Ancaq ölkənin ən şimal dağlıq hissəsinin sakinləri basklar, eləcə də romanlaşmış asturilər - tabe olmadılar və müqaviməti davam etdilər. Maraqlısı odur ki müsəlmanlar Pireney yarımadasını 5 ilə fəth etdilər, xristianlar isə rekonkistka əsnasında bu əraziləri 781 ilə qaytardılar.
Döyüşün təsviri
redaktə
Döyüş haqqında Mosərəb xronikasında bəhs olunur. Döyüşün tam təsviri XVII əsr ərəb tarixçisi Əhməd ibn Məhəmməd əl-Məkkari tərəfindən verilir:
Gələn səhər, sübhdən, iki qoşun döyüşə hazırlaşdı; hər sərkərdə öz süvarilərini və piyadalarını düzdü, və elə ki işarə verildi, ordular iki dağ kimi səs-küylə toqquşdular. Kral Roderik ətrafında parıldayan polada bürünmüş çoxsaylı dalğalanan bayraqlı və sancaqlı döyüşçüləri ilə, onu gün şüalarından qoruyan əlvan ipək örtük altında taxtda oturmuşdu. Tariqin adamlarının təchizatı fərqli idi: onların sinələri zəncirli zirehlərlə bağlı idi, başlarında ağ çalma vardı, kürəklərində ərəb yayları asılmışdı, kəmərlərinə qılınclar taxılmışdı, onların əlləri isə uzun nizələri bərk yapışmışlar. Deyirlər ki, iki ordu bir birinə girişəndə Roderikin nəzəri ilk cərgələrdə duranlara dəydi, onun ürəyinə qorxu düşdü və o qışqırdı: "Xilaskar naminə!" Bu, Toledo mülkündə tapılan əlyazmada şəkillərini gördüyüm adamlardır, və bu andan qorxu onun ürəyinə girdi; Tariq Roderiki görəndə isə, öz adamlarına dedi: "Bu xristianların kralıdır" və öz adamları ilə hücuma atıldı. Roderiki çevrəyə almış döyüşçülər dağıldılar; bunu görən Tariq düşmənlərin sıralarından sıçradı, krala çatana kimi və onu qılıncı ilə başından yaraladı, və öz taxtında onu öldürdü, düşmən kütləvi olaraq geri çəkilməyə başladı, müsəlmanlar qələbə çaldılar.
Xristianlar darmadağın edildilər, bir yerdə yığışmaqdansa, onlar pərən düşdülər, təşviş onların həmvətənlərinə nəql olundu, şəhərlər darvazalarını açdı qəsrlər isə müqavimətsiz təslim oldular.
— -Əhməd ibn Məhəmməd əl-Məkkəri. " İspaniyanın müsəlman sülalələri tarixi"
Nəticələr
redaktəQuadaleta döyüşü müsəlmanların İspaniyada uzun sürən ağalığına gətirdi. İstila edilmiş ərazilər mərkəzi Bağdadda böyük Ərəb Xilafətinə daxil edildi. Regionun islamlaşması ilə, xüsusi ilə cənub-şərqdə, və ərəb dövlətində mərkəzdənqaçma meyllərinin güclənməsi əsnasında, burada, sonralar bir neçə müsəlman əmirliyinə parçalanan müstəqil Kordova xilafəti yarandı. Müsəlman ağalığı İberiyanın roman əhalisinin həyatında dərin iz buraxdı.
Rekonkista
redaktəBeş yüz ildən sonra 1231 ildə Quadaleta sahillərində infant Alfons, Alvaro Peres de Kastro və Xilə Manrike donlarının kastiliyalı qoşunu ilə Mursiyanın müsəlman əmiri İbn Xudanın qoşunu arasında daha bir döyüş baş verdi. Müsəlman ordusu tamamilə darmadağın edildi ki, bu kastiliyalı kral III Fernandonun mövqelərinin möhkəmlənməsinə və sonradan onun, Sevilya ilə birlikdə şimali Əndəlusun, Mursiyanın işğal etməsinə gətirdi.
