Ovcu Pirim - Wikipedia
"Ovçu Pirim", yaxud "Ovçu Pirim nağılı" — Pirim adlı ovçunun macəralarından bəhs edən Azərbaycan xalq nağılı.
| Ovçu Pirim | |
|---|---|
 “Qafqaz əraziləri və xalqlarının təsvirinə dair materiallar toplusu”nda (1889) Ovçi-Pirim haqqında nağılın başlanğıcı. | |
| Janr | Nağıl |
| Orijinal dili | Azərbaycan dili |
| Yazılma ili | 1889 |
| Nəşr ili | 1889 |
| Elektron versiya | |
 Ovçu Pirim Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Nağılın nəşr olunması
redaktəİlk dəfə[1] nağıl 1889-cu ildə "Qafqaz əraziləri və xalqlarının təsvirinə dair materiallar toplusu"nun yeddinci nəşrində "Tatar↑ nağılları" başlığı ilə nəşr olunmuşdur. Nağılın bu variantını 1888-ci ildə Şamaxı şəhərində şəhər müəllimi Aleksandr Kalaşev danışıb. Bakı quberniyasının Şamaxı rayonunun Saqiyan kəndinin sakinləri olan bibisi, 90 yaşlı Manışaq Karoğlanova, əmisi Musa Kalaşev və atası İsaak Kalaşevin sözlərindən onun tərəfindən lentə alınıb[2].
Toplunun 1899-cu ildə çapdan çıxmış 26-cı nəşrində "Zaqafqaziyada tatar xalq ədəbiyyatı" fəslində Ovçu Pirim haqqında rəvayət dərc edilmişdir. Bu məlumatlar Yelizavetpol quberniyasının Cavanşir qəzasının Mamırlı kəndində Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasının şagirdi Musa Quliyev tərəfindən qeydə alınıb. Bu nağılın süjeti birincinin süjetindən tamam fərqli idi, ancaq hər iki nağılda Pirim ovçu idi. Fəslin ön sözündə Tiflis gimnaziyasının direktoru A. Boqoyavlenski yazırdı: Ovçu Pirim haqqında rəvayət nəcib hisslərin təsirli mübarizəsinin mənzərəsini verir:
|
Ovçu Pirimin oğlunu qaytardığı ata onun xeyrinə bütün malından imtina edir, Ovçu Pirim isə xeyirxahlıq edərək ailənin sevincinə kölgə salmaq istəmir. Maraqlıdır ki, Ovçu Pirimin şəxsiyyəti, VII əsrdə bu başlıq altında nəşr olunmuş nağılda göründüyü kimi, tatar əfsanələrində kifayət qədər müəyyən bir xarakter daşıyır. Məcmuədə (2-ci bölmə, s. 98), Ovçu Pirim həm də ovçudur və xasiyyətinin nəcibliyi, tamahsızlığı ilə seçilir[3]. | 
|
Nağıl 1935-ci ildə Hənəfi Zeynallının tərtib etdiyi və Moskvada professor Sokolovun redaktorluğu ilə nəşr olunan "Azərbaycan, türk nağılları" toplusunda çap olunub. Nağıl 1937-ci ildə Hümmət Əlizadənin "Dastanlar və nağıllar" kitabında çap olunub. Nağıl 1959-cu ildə Əhliman Axundovun redaktorluğu ilə "Azərbaycan nağılları" məcmuəsində çap olunub. Nağılın rus dilinə tərcümələri bir-birini təkrarlayır və qısaldılmış variantı təmsil edirdi. Burada milli çalar itib və yalnız nağılın süjeti qorunub saxlanılıb[4].
Məzmun
redaktəOvçu Pirim nağılının əsas variantında səyahət edərkən bir-birinə qarışmış iki ilanla qarşılaşır — ağ və qara (nağılın bir variantında qara ilan ağ aşiqi idi, digərində isə onu öldürməyə çalışır). Qara ilanın ağı necə boğduğunu görən Ovçu Pirim yayını çıxarıb qaraya vurur, amma qaçır və ox ağ ilana dəyir. Ağ ilan, zəhmli ilanlar şahının qızı olur və Ovçu Pirimin yanına gətirilməsini əmr edir. Bir dəfə ilan padşahının sarayında və minlərlə ilanın əhatəsində olan Ovçu Pirim ağ ilana xeyir dilədiyini və qara ilana atəş açdığını izah edir. İlanlar şahı Pirimə inanır və mükafat olaraq onun ağzına tüpürür (başqa versiyalarda Pirim özü ilanlar şahından bunu tələb edir). İlanlar şahının tüpürcəyi sehrli olur və ilanlar şahının ağzına tüpürdüyü adam mövcud olan hər şeyin (heyvanların, otların, küləklərin və s.) dilini başa düşmək qabiliyyətinə malik olur. Lakin ilanlar (bir versiyaya görə, sevgilisi Pirimə görə əsir düşdüyü üçün şahzadənin özü) Pirimə qarğış edir: sirrini kiməsə açsa, canavar onu yesin. Ovçu Pirim evə qayıdır. Lakin həyat yoldaşı onun davranışında qəribə bir şey hiss edir. Pirim səbəbsiz gülümsəyir, sonra fikirləşir. Günlərin bir günü dayça ilə madyanın söhbətini eşidib gülümsəyir. Arvad bunu hiss edir, madyan və dayça kişnəndə onun niyə gülümsədiyini düşünməyə başlayır. Pirim ona sirrini aça bilmirdi və hər yol ilə onu fikrinden döndərməyə çalisirdi. Lakin arvadı ondan geri qalmayıb, ona o qədər işgəncə verdi ki, Pirim axırda ona sirrini açdı. Onu ölümün gözlədiyini bilən Pirim yola düşüb çoban arabası ilə qarşılaşır. O, çobana başına gələn əhvalatı danışır və o, itlərinin istənilən canavarın öhdəsindən gələ biləcəyini söyləyərək Pirimə kömək etmək qərarına gəlir. Tezliklə canavarlar Ovçu Pirimi udmaq üçün arabaya yaxınlaşmağa başlayırlar. İtlərlə canavar arasında qanlı döyüş baş verir. Nəticədə bütün itləri öldürən canavarlar Pirimi də öldürür.
Qeyd edək ki, Ovçu Pirimlə bağlı nağılın bəzi versiyalarında ilan padşahı hekayəsi ilə yanaşı, başqa hallara da rast gəlinir. Deməli, o, Çin şahzadəsinin əlini axtarmalı, şah üçün fil sümüyündən bütöv bir saray tikməli və s. yerinə yetirməli idi.
İstinadlar
redaktə- ↑ Нуреддин Сеидов (примечания). Азербайджанские сказки. — Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1963. — Т. IV. — С. 266.
- ↑ Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. — Тифлис: Управление Кавказского учебного округа, 1889. — Т. VII. — С. 98 (отдел второй).
- ↑ Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. — Тифлис: Управление Кавказского учебного округа, 1899. — Т. XXVI. — С. XXIII (отдел второй).
- ↑ Нуреддин Сеидов (примечания). Азербайджанские сказки. — Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1963. — Т. IV. — С. 266.
