Nqoronqoro - Wikipedia

Kraterin adı onomatopik mənşəlidir: Masailər inəklərin boynundan asılan zənglərin çıxardığı səsə (nqoro nqoro) görə ərazinin belə adlandırıblar. Nqoronqoronun da daxil olduğu Oldivay dərəsində tapılan fosil sübutlarına əsasən, ərazidə 3 milyon il ərzində müxtəlif hominid növləri məskunlaşmışdır.

Bir neçə min il əvvəl ovçu-yığıcılar maldarlar ilə əvəz olundu. Təxminən 2000 il əvvəl əraziyə Mbulu^[4] qrupu gəldi və 1700-ci il ətrafında Datoqa xalqı ilə birləşdi. Hər iki qrup 1800-cü illərdə Masailər tərəfindən ərazidən qovuldu.^[5][6]

Nqoronqoro kraterinə ayaq basan ilk avropalı 1892-ci ildə Oskar Baumann olmuşdur. Daha sonra, iki alman qardaş (Adolf və Fredrix Saydentof) torpaqları Alman Şərqi Afrikası rəhbərliyindən icarəyə götürdü və onlar Birinci Dünya müharibəsi başlayana qədər kraterdə əkinçilik etdilər. Qardaşlar alman dostlarını əyləndirmək üçün mütəmadi olaraq ov gecələri təşkil edirdilər. Onlar bununla həm də qnu sürülərini kraterdən qovmağa çalışırdılar.^[5][7][8]

1921-ci ildə, Tanzaniyada ovçuluq hüququnu məhdudlaşdıran ov haqqında ilk qərar qəbul edildi. 1928-ci ildə, keçmiş Saydentof fermalarından başqa krater halqasındakı bütün ərazilərdə ov qadağan edildi. 1948-ci il Milli Park Sərəncamı (1951-ci ildə həyata keçirilmişdir) ilə Serengeti Milli Parkı (SNP) yaradıldı. Bu, Masai və digər qəbilər üçün problem yaratdı və nəticədə qoruma sahəsini milli parkdan ayıran Nqoronqoro Qoruma Sahəsi Sərəncamı (1959) meydana gəldi. Serengeti Milli Parkında yaşayan Masai maldarları sistematik olaraq Nqoronqoroya köçürüldü və nəticədə, kraterdə yaşayan Masai əhalisi və mal-qara sayı artdı.^[3]:48[9] Hal-hazırda Nqoronqoro Qoruma Sahəsi Təşkilatı krater də daxil olmaqla Nqoronqoro Qoruma Sahəsi torpaqlarının əksəriyyətinə sahibdir. Ərazi 1979-cu ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.^[10] 2009-cu il Vəhşi Təbiəti Qoruma Qanunu Nqoronqoro kraterindəki insan fəaliyyətini daha da məhdudlaşdırdı və ənənəvi maldarların məcburi köçürülməsi üçün qanuni bir baza yaratdı.^[3]:57-59

Torpaqdan istifadənin məhdudlaşdırılması yerli Masai icmaları ilə mühafizə orqanları arasında gərginlik yaradır. Hal-hazırda Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi (IUCN) münaqişəni azaltmaq və yerli sakinlərlə birlikdə təbiəti mühafizə etmək səylərini artırmaq üçün həll yolları axtarır.^[11]

Nqoronqoro torpağı olduqca əhəmiyyətli və nadirdir. Çünki bura, Tanzaniyada insan yaşayışına icazə verildiyi halda vəhşi təbiəti qoruyan yeganə qoruq ərazisidir. Torpaq istifadəsi vəhşi təbiətə mənfi təsirlərin qarşısını almaq üçün idarə olunur. Məsələn, əkinçilik yaşayış səviyyəsindən başqa bütün ərazidə qadağandır.^{[mənbə göstərin]}

Ərazi Serengeti ekosisteminin bir hissəsidir və şimal-qərbdən Serengeti Milli Parkı, cənubdan isə Serengeti düzənliyi ilə bitişikdir.

Nqoronqoronun əsas xüsusiyyəti dünyanın ən böyük aktiv olmayan, bütöv və doldurulmamış vulkanik kalderi olan Nqoronqoro krateridir.^[12] İki-üç milyon il əvvəl böyük bir vulkanın partlaması zamanı meydana gələn krater, 610 metr (2,000 ft) dərinliyindədir və zəmininin sahəsi 260 kv. kilometrdir.^[8][13] Orijinal vulkanın hündürlüyü haqqında təxminlər 4,500–5,800 metr (14,800–19,000 ft) arasında dəyişir.^[13] Kraterin zəmini dəniz səviyyəsindən 1,800 metr (5,900 ft) yüksəklikdədir.^[7] Krater 2013-cü ilin fevral ayında Afrikanın yeddi möcüzəsi siyahısına^[14] daxil olan yeddi təbiət möcüzəsindən^[15] biri seçildi. Nqoronqoro vulkanı təxminən 2,45–2 milyon il əvvəl aktiv olmuşdur.^[8]

Kraterdə turistlərə açıq olan piknik yeri və yazda qidalanan böyük bir bataqlıq var. Ərazidə begemot, fil, şir və başqa heyvanlar yaşayır. Kraterin ətrafındakı bir çox kiçik bulaq tapıla bilər və bunlar xüsusilə quraqlıq dövründə heyvanlar və yerli Masailər üçün vacib su mənbəyidir.^[16] Daha əvvəl Masailərin mal-qarasının krater içərisində otarılmasına icazə verilsə də, 2015-ci ildən etibarən bu qadağan edlimişdir.^[9]

Kraterdə əsasən dırnaqlılar olmaqla təxminən 25 000 iri heyvan yaşayır.^[17] Kraterdəki böyük məməlilərə yerli populyasiyası 1964-66-cı illərdə 108-dən 1995-ci ildə 11–14 arasına qədər azalmış qara kərgədan (Diceros bicornis michaeli), Afrika camış və ya Keyp buffalosu (Syncerus kafeteriyası) və begemot (Hippopotamus amphibius) daxildir.^[17] Ərazidə həmçinin, göy qnu (Connochaetes taurinus) (1994-cü ildə sayı 7 000 kimi qiymətləndirilmişdir), Qrant zebri (Equus quagga boehmi) (4.000), kanna (Taurotragus oryx), Qrant qazeli ( Nanger granti ) və Tomson qazeli (Eudorcas thomsonii) (3 000)^[17] kimi başqa dırnaqlılar da mövcuddur. Su keçiləri ( Kobus ellipsiprymnus ) əsasən Lerai meşəsi yaxınlığında görünür.^[17]

Ərazidə zürafə, impala (Aepyceros melampus), topi (Damaliscus lunatus), oribi (Ourebia oribi) və timsah ( Crocodylus niloticus ) mövcud deyil.^[7][12] Şərqi Afrika Bəbiri (Acinonyx jubatus raineyi ), Şərqi Afrika çöl iti (Lycaon pixus lupinus) və Afrika bəbiri (Panthera pardus pardus) isə nadir hallarda görünür.^[7][18] Xallı kaftarlar (Crocuta crocuta), 1996-cı ildən bəri Nqorongoro Qoruma Sahəsində uzunmüddətli tədqiqat mövzusudur.^[19]

Yağışlı mövsümdə Adi Afrika kəli (Syncerus caffer) istisna olmaqla qalan vəhşi heyvanların yüzdə 20-sindən çoxu və zebra populyasiyasının yarısı krateri tərk edir.^[12]

1986-cı ildən bəri kraterin vəhşi heyvan populyasiyası 14 677-dən 7 250-ə (2003-2005) düşmüşdür.^[12] Eland və Tomson qazellərinin sayı azaldığı halda, camış əhalisi artmışdır, və bu, yəqin ki, yüksək lifli otları daha qısa, daha az lifli növlərə dəyişdirən uzunmüddətli yanğın profilaktikası ilə əlaqədardır.^[12][17]

Serval (Leptailurus serval) kraterdə geniş yayılmışdır.^[17]

Kraterin cənub-qərbində böyük bir göl olan Maqadi gölü, tez-tez minlərlə kiçik qızılqaz tərəfindən məskunlaşılır.^[20]

Krater 2001-ci ildə 62 fərddən ibarət olmaqla^[21] bilinən ən sıx şir populyasiyasından birinə sahibdir.^[17]

•  
  Nqoronqoroda Afrika kəli
•  
  Qara kərgədanlar
•  
  Aslan balaları
•  
  Qnu
•  
  Begemot
•  
  Eland
•  
  Mavi meymun
•  
  Kraterdə qara kərgədan
•  
  Qnu və zebrlərdən ibarət sürü
•  
  Gümüşü yanaqlı kərgədan quşu
•  
  Kəkilli durnalar
•  
  Kaftar

Nqoronqoro Qoruma Sahəsində vəhşi növlərin əksəriyyətinin sağlam bir populyasiyası yaşayır. Qoruma bölgəsinin qərbindəki Ndutu gölü ərazisi xüsusilə heöard və aslan populyasiyalarına malikdir. Ümumi bölgədə konqori (Alcelaphus buselaphus), Xallı kaftar (Crocuta crocuta) və çaqqallar mövcuddur.^[17] Afrika vəhşi iti populyasiyası son vaxtlar azalmış ola bilər.^{[nə vaxt?][17]} Nqoronqoro kraterinin qərbindəki düzənliklərdə isə Serval geniş şəkildə görünür.^[17]

İllik dırnaqlı miqrasiyası Nqoronqorodan keçir və bu zaman 1,7 milyon qnu, 260 000 zebra və 470 000 qazel bölgəyə doğru dekabr ayında cənub istiqamətində, iyun ayında isə şimal istiqamətində hərəkət edir. Bu hərəkət yağıntı ilə birlikdə mövsümi olaraq dəyişsə də, ərzaq axtarışında miqrasiya demək olar ki, bütün düzənliklərdən keçir.^[17]

• Ngorongoro Conservation Area Arxivləşdirilib 2008-11-15 at the Wayback Machine at the UNEP World Conservation Monitoring Centre (ing.)
• Deocampo, D.M. "Hydrogeochemistry in the Ngorongoro Crater, Tanzania, and implications for land use in a World Heritage Site". Applied Geochemistry. 19. 2004: 755–767. Bibcode:2004ApGC...19..755D. doi:10.1016/j.apgeochem.2003.10.006. (ing.)
• Deocampo, D.M. "Evaporative evolution of surface waters and the role of aqueous CO2 in magnesium silicate precipitation: Lake Eyasi and Ngorongoro Crater, northern Tanzania". South African Journal of Geology. 108. 2005: 493–504. doi:10.2113/108.4.493. (ing.)

• Ngorongoro Conservation Area Authority Arxivləşdirilib 2015-06-23 at the Wayback Machine (ing.)
• Ngorongoro crater facts (ing.)
• Tanzania Tourist Bureau (ing.)
• "UNEP-WCMC World Heritage Site Datasheet" (PDF). 1 sentyabr 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 sentyabr 2012.
• UNESCO World Heritage Site Datasheet (ing.)