Hedonik Adaptasiya - Wikipedia
Hedonik adaptasiya və ya hedonik qaçış trenajoru — insanların xoşbəxtlik səviyyəsinin dəyişən həyat şərtlərinə uyğunlaşaraq zamanla ilkin səviyyəyə qayıtmasını təsvir edən psixoloji konsepsiya. Bu termin həm müsbət, həm də mənfi dəyişikliklərə tətbiq edilir. İnsanlar həyatlarında baş verən böyük dəyişikliklərə müvəqqəti olaraq reaksiya versələr də, bir müddət sonra onların emosional vəziyyəti əvvəlki səviyyəyə qayıdır. Bu, insan təcrübəsinin əsas xüsusiyyətlərindən biri kimi qəbul edilir.
| Hedonik adaptasiya |
Tarixi
redaktəHedonik adaptasiya ideyasını ilk dəfə Filipp Brikman və Donald T. Kampbell 1970-ci illərdə irəli sürmüşlər. Onlar tərəfindən aparılan məşhur bir tədqiqatda lotereya qalibləri və ağır qəza nəticəsində iflic olan insanlar müqayisə edildi.[1] [2][3] Nəticələr göstərdi ki, hər iki qrup bir müddət sonra əvvəlki emosional səviyyələrinə geri dönmüşdür. Bu araşdırma hedonik adaptasiya anlayışının əsasını qoymuşdur. Brikman və Kampbell bu konsepsiyanı "xoşbəxtlik qaçış trenajoru" kimi təsvir etdilər. Bu metafora insanların xoşbəxtlik səviyyəsini artırmaq üçün daim yeni hədəflər və istəklər yaratdığını, lakin nəticədə yenidən "yerində qaldığını" göstərir.[2][4]
Xüsusiyyətləri
redaktəHedonik adaptasiya insanların müəyyən bir hadisənin təsirindən sonra xoşbəxtlik səviyyələrinin dəyişməsi və sonra ilkin səviyyəyə qayıtmasıdır. İnsanlar həm müsbət, həm də mənfi hadisələrə uyğunlaşır. Bu, stress və mənfi emosiyaların azaldılmasına xidmət etsə də, eyni zamanda xoşbəxtlik gətirən hadisələrin uzunmüddətli təsirini azaldır. İnsanlar müəyyən bir səviyyədə məmnuniyyət əldə etdikdən sonra, bu səviyyəyə alışır və daha çox xoşbəxtlik üçün yeni stimullara ehtiyac duyur.[5]
Səbəbləri
redaktəİnsan beyni emosional vəziyyətləri tənzimləyən bir mexanizmə malikdir. Bu, neqativ vəziyyətlərdən qurtulmağı və normaya dönməyi asanlaşdırır. Bu bioloji adaptasiya yaşamaq üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. İnsanlar müsbət və mənfi hadisələrə məna verir və onlarla bağlı yeni normalar formalaşdırır. İnsanlar öz həyatlarını digərləri ilə müqayisə edir və yeni vəziyyətə uyğun perspektivlər yaradır. Bu, müəyyən hadisələrin ilkin təsirini zəiflədə bilər. Xoşbəxtlik gətirən yeni təcrübələr insanlarda daha yüksək gözləntilər yaradır və əvvəlki səviyyəyə alışmağa səbəb olur.[6]
Təsirləri
redaktəBunun müsbət təsirləri ondan ibarətdir ki, insanların çətinliklərdən qurtularaq həyatlarına davam etmələrini təmin edir, neqativ hadisələrin emosional təsirini zamanla azaldır, psixoloji müqaviməti artırır. Mənfi tərəflərinə gəldikdə, xoşbəxtlik gətirən təcrübələrin uzunmüddətli təsirini zəiflədir. Həmçinin, insanı daim yeni hədəflər axtarmağa məcbur edir deyə xroniki narazılığa səbəb ola bilər.[6]
İstinadlar
redaktə- ↑ Rosenbloom, Stephanie. "But Will It Make You Happy?". The New York Times. August 7, 2010. İstifadə tarixi: August 16, 2010.
- ↑ 1 2 Brickman; Campbell. Hedonic relativism and planning the good society. New York: Academic Press. 1971. 287–302. in M. H. Apley, ed., Adaptation Level Theory: A Symposium, New York: Academic Press
- ↑ Chen, James. "Understanding the Hedonic Treadmill". Investopedia. Jul 17, 2019.
- ↑ Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Kuhn2011adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - ↑ https://evrimagaci.org/hedonik-adaptasyon-ve-sonuclari-kalici-mutluluk-mumkun-mu-18726
- ↑ 1 2 https://www.healthline.com/health/hedonic-treadmill#types-of-happiness
