Harri Potter Ve Alov Qedehi Roman - Wikipedia

Heç kim yaşamayan iqamətgahın (təxminən əlli il əvvəl həmin iqamətgahda Reddllar ailəsi yaşayırdı. Onlar naməlum şəraitdə, naməlum şəxs tərəfindən öldürülmüşdülər) bağbanı Frenk Brays gecə iqamətgahın otaqlarından birində işıq yandığını görür. Evə girən bağban Lord Voldemort və Piter Pettiqryunun söhbətinə şahid olur. Lord Voldemort bağbanı öldürür. Baş verən bu real hadisələri Harri Potter yuxuda görür.

Harri yay tətilini Durslilərin evində keçirir. Ona Molli Uizli tərəfindən məktub gəlir və Potter Qviddiç üzrə Dünya Çempionatının finalına dəvət edilir. Finalda İrlandiya və Bolqarıstan (komandanın ulduzu gənc tutucu Viktor Kramdır) komandaları qarşılaşır və İrlandiya komandası qalib gəlir. Çempionat axşamı qonaqların çadır düşərgəsinə Ölüm yeyənlər hücum edirlər. Harri görür ki, sehrli çubuğunu itirib. Harri, Ron və Hermiona meşəyə qaçırlar. Qəfildən kimsə onların yaxınlığında havada Ölüm yeyənlərin simvolunu canlandırır. Hadisə yerinə özünü yetirən Sehr Nazirliyi maqlarından biri ev elfi Vinkini Harrinin sehrli çubuğu ilə birlikdə ələ keçirir. Elf nazirliyin əməkdaşı Krauçun evində xidmət edir.

Harri dostları ilə Hoqvartsa yola düşür. Məşhur qara maq ovçusu "Dəli-göz" Mudi qara magiyadan mühafizə üzrə yeni müəllim kimi işə başlayır. Məlum olur ki, bu il Hoqvartsda uzun illər təxirə salınmış Üç Sehrbaz Turniri baş tutacaq. Turnirdə üç məşhur sehrbazlıq məktəbinin tələbələri bir-biri ilə mübarizə aparırlar və buna görə də Byuksbatons və Durmstrenq məktəblərinin təmsilçiləri də Hoqvartsa təşrif gətirirlər. 17 yaşına çatmış istənilən şagird yarışmada iştirak edə bilər, bunun üçün yalnız adını perqamentə yazıb qədəhin içinə atmaq lazım idi. Yarış iştirakçılarının keçirilməsi günü Durmstrenqi Viktor Kramın, Byuksbatonsu Flör Delakurun, Hoqvartsı isə Sedrik Diqqorinin (Haflpaff fakultəsindən) təmsil edəcəyi müəyyənləşir. Lakin gözlənilmədən qədəhdən Harri Potterin də adı çıxır buna görə, o, yarışda iştirak etməyə məcbur olur. Sirius Blek bildirir ki, Harrinin adını qədəhə atan şəxs onun ölümünü arzulayır.

Birinci sınağa əsasən tələbələr qadın əjdahadan qızıl yumurtanı oğurlamalı idilər. Plana görə, tələbələr sınaq haqqında əvvəlcədən məlumat tutmalı deyildilər. Lakin, məlumat sızması baş verir. Harri əjdaha, həmçinin Flör və Kramın onun haqqında bilməsini öyrəndikdən sonra əjdaha haqqında Sedriki də məlumatlandırır. Bütün iştirakçılar birinci mərhələdən keçə bilirlər. Harri sehrli süpürgəsi ilə əjdahanı aldada bilir.

İkinci sınağın tələbini öyrənmək üçün qızıl yumurtanın sirrini açmaq lazımdır. Bu dəfə Diqqori Potterə kömək edərək deyir ki, yumurtanı suyun dibində açaraq onun nəğməsinə qulaq assın. Diqqərinin sözünə əməl edən Harri Potter ikinci mərhələnin su altında keçəcəyini və su pəriləri ilə əlaqəli olacağını öyrənə bilir. Lakin, üzməyi yaxşı bacarmayan Harri, su altında bir saatlıq yarış müddətində necə qala duracağını bilmir. Dobbi onun köməyinə gələrək müvəqqəti qəlsəmə əldə etməyin yolunu öyrədir. Tapşırığa əsasən yarış iştirakçıları bir saat ərzində su pərilərinin əsiri olan yaxınlarını azad etməli idilər. Harri əsirləri hamıdan əvvəl tapsa da, digər iştirakçıları da gözlədiyinə görə axıra qalır və Ronla yanaşı Flörün kiçik bacısını da azad edir, buna görə ona ikinci yer verilir.

Üçüncü sınaqda iştirakçılar təhlükələrlə dolu labirintdən keçərək Üç Sehrbaz Qədəhini tapmalı idilər və qədəhə ilk toxunan iştirakçı turnirin qalibi olmalı idi. Sedrik və Harri demək olar ki, eyni vaxtda qədəhə çatrlar. Lakin, Sedrik Harrinin onu xilas etməsini nəzərə alaraq qalibiyyətdən imtina edir. Qəhrəmanlar qədəhi eyni vaxtda götürməyə razılaşırlar.

Qədəhə toxunduqda onlar qəbirsanlığa düşürlər (qədəh portal imiş). Onlara yaxınlaşan Piter Pettiqryu əlində Lord Voldemortun zəif vücudunu tutur. Piter "Avada Kedavra" lənəti ilə Sedriki öldürür. Lord Voldemortun yenidən canlandırılması üçün sadiq xidmətçinin əti, atasının sümüyü və düşməninin qanı lazımdır. Öz bədənində yenidən doğulan Voldemort Ölüm yeyənləri çağırır. Onların qarşısında Harri ilə duelə başlayarkən hər ikisinin çubuğunda eyni simurq quşunun lələyi istifadə olunduğuna görə Voldemort Potteri öldürə bilmir. Qədəhi istifadə edən Potter yenidən Hoqvartsa qayıdır və özü ilə Sedrikin cəsədini də götürür. O, hamıya Lord Voldemortun qayıtmasını danışır. Professor Mudi onu öz otağına aparır.

Otaqda Qryum əslində Ölüm yeyənlərdən biri olmasını deyir. Aydın olur ki, Potterin adını qədəhə ataraq yarışa qatılmasına səbəb olmuş, sonradan isə qədəhi portala çevirərək Potterin Voldemortla görüşünü təşkil etmişdir. Qısa zamanda Dambldor, Sneyp və Makqonaqal özlərini Mudinin otağına yetirirlər. Məlum olur ki, Mudinin maskası altında gizlənmiş şəxs əslində Barti Krauç cunyerdir. O, atasının köməyi ilə Azkabandan qaçmağı bacarmış və Voldemortun qulluğuna qayıtmışdır.

Sehr Nazirliyi, başda nazir Kornelius Fac olmaqla Voldemortun qayıtmasına inanmaqdan imtina edir. Barti sorğulanmaq əvəzinə ona dementor öpüşü tətbiq edilir. Dambldor Sehr Nazirliyinin köməyi olmadan fəaliyyət göstərməyə qərar verir. Ölüm yeyənlərlə mübarizə üçün tərəfdaşlar toplamağa başlayan Dambldorun köməyinə Sirius Blek, Uizli ailəsi, Remus Lyupin, Arabella Fiqq, Mundunquz Fleçer və başqaları gəlir.

"Alov Qədəhi" Harri Potter romanlar seriyasından olan dördüncü kitabdır. Bu seriyadan olan ilk kitab "Fəlsəfə Daşı" "Bloomsbury" tərəfindən 26 iyun 1997-ci ildə, ikinci kitab olan "Sirlər Otağı" 2 iyul 1998-ci ildə, üçüncü kitab olan "Azkaban Məhbusu" isə 8 iyul 1999-cu ildə nəşr olunmuşdur.^[1] "Alov Qədəhi" digər üç kitabla müqayisədə daha böyük həcmə malikdir; səhifə sayına görə iki dəfə böyükdür (yumşaq üzlüklü nəşrdə 636 səhifə). Roulinq qeyd edir ki, "əsəri yazmağa başlayanda, artıq onun ilk dörd kitab arasında ən böyük həcmlisi olacağını bilirdim." O, qeyd edir ki, hadisələri "düzgün yekunlaşdırmaq" və oxucuları karıxdıra biləcək "mürəkkəb süjeti" düzgün çatdırmaq lazım idi. O, həmçinin deyir ki, "hər şeyin böyük ölçülü olması" simvolikdir, çünki, Harri böyüdükcə, onun imkanları da həm metaforik həm də hərfi anlamda böyüyürdü. O, həm də sehrli dünyanı daha çox öyrənmək istəyirdi.^[2]

27 iyun 2000-ci ildə kitabın rəsmi adı təsdiqlənənə kimi o, işçi adı ilə Harry Potter IV adlandırılırdı. Apreldə naşir kirabın "Harri Potter və Tale Cadusu" adlanacağını elan edir.^[3] Lakin, "Entertainment Weekly"yə verdiyi müsahibədə Roulinq kitabın adı haqqında hələ dəqiq qərar vermədiyini bildirir: "Əsərin necə adlandırılması haqqında fikrimi iki dəfə dəyişmişəm. İşçi adı "Harri Potter və Tale Cadusu" idi. Daha sonra mən, "Tale Cadusu" ifadəsini "Üç sehrbaz Turniri" ifadəsinə dəyişdim. Sonda bu ifadənin də əsərin əsas mövzusuna birbaşa aid olan "Alov Qədəhi" ifadəsinə dəyişdim."^[2]

Roulinq qeyd edir ki, əvvəlcə Uizlinin Malfalda adlanan, "Fəlsəfə Daşı"nda xatırlanan "birja makleri olan ikinci kuzeninin qızı" var idi. Bu qohum əvvəlcə cənab və xanım Durslilərə qarşı mənfi münasibət bəsləsə də, indi onu sehrbazlar aləmi ilə tanış etməsi üçün Malfada Slizerində oxumalı və və tez-tez Rita Skiterin qəzet başlıqlarına mövzu olmalı idi, lakin, qısa zamanda bu personaj ləğv edildi.^[4] Roulinq düşünürdü ki, Rita Skiter "daha çevik" olmalıdır.^[4] Yazıçı həm də qeyd edir ki, dördüncü kitabın yazılması çox çətin başa gəlmişdi, çünki, işin ortasında Roulinq böyük mövzu dəliyi aşkar edir.^[2] Xüsusilə "Qara işarə" adlanan doqquzuncu fəsilin yazılmasında Roulinq çətinlik çəkmiş və həmin fəsili bir neçə dəfə yenidən yazmışdır.^[5]

2000-ci ildə "Entertainment Weekly" üçün Roulinqdən müsahibə alan Ceff Censen qeyd edir ki, "Harri Potter" romanlar seriyasının, o cümlədən "Alov qədəhi"nin əsas mövzularından biri xurafatdır. O, Voldemort və ardıcıllarının maqllara qarşı qərəzli yanaşmasını, həmçinin Hermionanın "daim əmr gözlədiklərinə görə başqa şeylər haqqında fikirləşməyə heç vaxtı da olmayan" Hoqvartsın ev elflərinin azad edilməsi qrupu yaratmasını qeyd edir.^[2] Nəyə görə bu mövzunu araşdırdığını soruşduqda Roulinq deyir:

Yazıçı qeyd edir ki, bu mövzuların uşaqlar üçün "ağır" olacağını düşünmür, çünki, bir çox uşaqlar məhz həmin yaşlarından etibarən belə mövzularda fikirləşməyə başlayırlar.^[2]

"Alov qədəhi" Harri Potter romanları arasında, Birləşmiş Krallıq və ABŞ-də eyni vaxtda, 8 iyul 2000-ci ildə çıxarılmış ilk kitabdır. Kitab şənbə günü satışa çıxarılmışdı ki, bu da uşaqların kitab almaq üçün növbəyə durarkən məktəbdən yayınmalarının qarşısını almağa hesablanmışdı. Kitabın ilk nəşri 5 milyon nüsxə nəzərdə tutulmuşdu.^[1] Bu göstərici, daha əvvəl 3.9 milyon olan birdəfəlik nəşr rekordunu geridə qoymuşdu. 3 milyon nüsxə yalnız ABŞ-də ilk həftəsonunda satılmışdı.^[6] Kitab çatdırılmalarını həyata keçirmək üçün FedEx 9.000 avtomobil və 100 təyyarə göndərmişdi.^[7]

Redaktorlara edilən təzyiq nəticəsində səhv baş vermiş və Harrinin atasının Voldemortun sehrli çubuğundan birinci çıxması göstərilmişdi; lakin, "Azkaban Məhbusu"nda qeyd edilir ki, birinci Ceyms Potter öldürülmüşdü, buna görə də çubuqdan birinci Potterin anası çıxmalı idi.^[8] Sonrakı nəşrlərdə bu səhv aradan qaldırılmışdı.^[9]

Kitabı ictimailəşdirmək üçün "Bloomsbury" nəşriyyatı tərəfindən "Hogwarts Express" adlı xüsusi qatar reysi təşkil edilmiş, həmin qatar Coan Roulinqi Londonun Kinqs Kross stansiyasından Şotlandiyanın Pert stansiyasına çatdırmışdır. Yol boyu Roulinqin imzaladığı kitablar nəşriyyat işçiləri və mətbuat təmsilçilərinə satılmışdır. Kitabın satışına 8 iyul 2008-ci ildə Kinqs Kross stansiyasının "Platforma  9 3⁄4" işarəsi vurulmuş I Platformasından başlanılmış və bununla da qatar yola düşmüşdür. Yol boyu qatar Didkot Dəmiryolu Mərkəzi, Kidderminster dəmiryolu stansiyası, Severn Velli Dəmir Yolu, Kru dəmir yolu stansiyası (gecəyarısı dayanacağı), Mançester Pikadilli dəmir yolu stansiyası, Bredford dəmir yolu stansiyası, York dəmir yolu stansiyası, Milli Dəmir Yolu Muzeyi (gecəyarısı dayanacağı), Nyukasl dəmir yolu stansiyası, Edinburq dəmir yolu stansiyasından keçərək 11 iyulda Pertə çatmışdır. Tur üçün xüsusi olaraq rənglənmiş "Vest Kantri" no. 34027 paravozundan istifadə edilmişdir; sonradan pravoz normal yaşıl rənginə qaytarılmışdır (bütün rənglənmə və təmir işləri "Bloomsbury" tərəfindən həyata keçirilmişdir). Qatara yataq vaqonları da əlavə edilmişdi. Qatarın digər ucuna qoşulmuş dizel lokomativi Hornsi yaxınlığındakı Ferm parka kimi olan birinci hissədəki dönüş kimi yerlərdə istifadə olunmuşdur. Həmin həftə Londonda premyerası baş tutmuş "Tomas və sehrli dəmir yolu" filmindən fərqli olaraq, Roulinqin iştirak etdiyi tur mətbuat tərəfindən geniş işıqlandırılmışdı.^[10][11][12]

"Harri Potter və Alov Qədəhi" tənqidçilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmışdır. "The New York Times"ın kitab rəyi rubrikasında nəşr edilmiş məqaləsində yazıçı Stiven Kinq qeyd edir ki, "Alov Qədəhi"nin "hər biti 3 Potterdən hər biri qədər yaxşıdır", daha sonra yumor və yarımbaşlıqları tərifləsə də vurğulayır ki, "çoxsaylı yorucu yeniyetmə mübahisələri də vardır…bunlar yeniyetmə işləridir."^[13] "Kirkus Reviews" əsər haqqında "magiya və sirrlər haqqında daha bir böyük nağıl … və o qədər axıcıdır ki, əslində olduğundan daha qısa görünür" desə də, kitab "pis oğlanlar"ın fəaliyyətinin qarşısının müvəqqəti olaraq alınması, baş verənlərin geniş izahı və gələcək kitabda izah ediləcək yeni problemin ortaya atılması ənənəsini davam etdirir ki, bu da çoxsaylı oxucuların, xüsusən amerikanların nigarançılıqda saxlamasına hesablanmışdır.^[14] "The Horn Book Magazine" üçün yazdığı məqalədə Marta V. Parravano kitaba qarışıq rəy verərək deyir ki, "bəziləri əsəri genişhəcmli, inandırıcı yazılmış və özünə bağlayan hesab edəcək; digərləri üçün isə o, uzun, rabitəsiz və çoxsaylı zərflərlə mürəkkəbləşdirilmiş görünəcək."^[15] "Publishers Weekly"nin rəyində kitabın "hətta ən diqqətli oxuyucunu da silahsızlaşdıran "qırmızı siyənəkləri", hiyləgər tapmacalar və sürpriz cavabları" təriflənərək qeyd edilir ki, ola bilsin ki, yazıçının "bu vaxta kimi nəşr edilmiş ən həyəcanlandırıcı əsəridir."^[16] "The New Yorker" üçün yazdığı məqalədə Coan Akosella qeyd edir ki, "ilk kitablar şimşək sürətli olsalar da, burada temp bir qədər zəif, enerji isə daha dağınıqdır. Həmçinin rəng çalarlarının daha da tündləşməsi hiss olunur."^[17]

"CNN"-dən Kristin Lemmerman qeyd edir ki, bu böyük ədəbiyyat deyil: "Onun nəsri sizin adi çimərlik və ya geyim tarifinizin mətni ilə çoxlu ortaq xüsusiyyətlərə malikdir, baxmayaraq ki, başlanğıcda personajların yeni oxuculara təqdim edilməsi üçün çoxsaylı haşiyələrə yer verilir, tezliklə Roulinq öz dairəsinə qayıdaraq yaxşı çəkilmiş yeni personajları oxuculara təqdim edir."^[18] "Salon.com" üçün yazdığı məqalədə Çarlz Teylor əhvalın dəyişməsi və personajların inkişaf etdirilməsindən pozitiv ruhda söz açır.^[19] "Entertainment Weekly"nin şərhçisi Kristen Bolduin "Alov Qədəhi"ni "A-" dərəcəsi ilə qiymətləndirərək, peronajların inkişafı və təqdim edilən bir çox mövzuları yüksək dəyərləndirir. Lakin, o, şokedici kluminasiya məqamlarının azyaşlı oxucular üçün qarabasmaya çevriləcəyindən narahatlıq keçirdiyini də ifadə edir.^[20]

"Harri Potter və Alov Qədəhi" 2001-ci ildə Ən Yaxşı Roman nominasiyasında Hüqo mükafatı da daxil olmaqla bir çox mükafatlara layiq görülmüşdür.^[21] 2002-ci ildə "Fəlsəfə Daşı" və "Azkaban Dustağı"ndan sonra, "Alov Qədəhi" Roulinqin, Vayominq Kitabxanalar Assosiasiyasının "Indian Paintbrush Book Award" mükafatına layiq görülmüş üçüncü kitabı olmuşdur.^[22] Kitab "Oppenheym Oyuncaq Portolio Platinium Mükafatı"na layiq görülmüş və əvvəlki üç kitabdan daha intensiv olması bildirilmişdir.^[23] Əlavə olaraq, "Entertainment Weekly" tərəfindən tərtib edilmiş "Yeni Klassiklər: Kitablar – 1983–2008-ci illərin 100 ən yaxşı ədəbi əsəri" siyahısında ikinci yerdə yerləşdirilmişdir.^[24]

  Əsas məqalə: Harri Potter və Alov Qədəhi (film, 2005)

"Harri Potter və Alov Qədəhi" romanı əsasında Mayk Nyuellin rejissorluğu və Stiv Klovsun ssenari müəllifliyi ilə çəkilmiş film 18 noyabr 2005-ci ildə çıxarılmışdır. Açılış həftəsonunda $102.7 milyon^[25] gəlir əldə edən filmin ümumi gəlirləri $896 milyona^[26] çatmışdır. 78-ci Akademiya Mükafatlarının təqdimedilmə mərasimində film Ən Yaxşı Quruluşçu Rejissor nominasiyasında mükafata namizəd göstərilmişdir.^[27]

"Electronic Arts" tərəfindən roman əsasında PC, PlayStation 2, Nintendo DS, Nintendo GameCube, Xbox, Game Boy Advance, və PlayStation Portable üçün videooyun hazırlanmışdır. Oyun filmdən daha əvvəl təqdim edilmişdir.

"Harri Potter və Lənətlənim Uşaq" pyesinin bir çox səhnələri "Alov Qədəhi" səhnələrinin təkrarlanması ilə yaradılmışdır, Sedrik Diqqorinin xilas edilməsi üçün cəh edilsə də bu real vəziyyətin daha da pisləşdirilməsinə gətirib çıxarır.

• "Harri Potter və Alov Qədəhi" — Yeni kitab, aznews.az.