Devid Attenboro - Wikipedia

Devid Attenboro 1926-cı ilin mayın 8-də Midlseks qraflığının İslevors şəhərində anadan olub.^[5][6] O, atası Frederik direktoru olan Lester Universitetinin kampusunda yerləşən Kolec Hausunda böyüyüb.^[7] Onun böyük qardaşı Riçard aktoyor, rejissor və iş adamı idi. Kiçik qardaşı Con isə Alfa Romeo şirkətinə işləyirdi.^[8] Bundan əlavə, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı onun valideynləri könüllü şəkildə Qaçqın Uşaqlar Hərəkətinə qoşularaq, Almaniyadan iki yəhudi qıza qəyyumluq edirdilər.^[9]

Uşaqlığında Attenboro qalıqları, daşları və təbii nümunələri yığırdı.^[10] Bu kolleksiyanı cavan Caketta Houks tərifləyəndə, o bundan heyranlanmışdı.^[11] O vaxtını universitetin ərazilərində keçirirdi. Yaşı 11 olanda, Devid eşidib ki, zoologiya şöhbəsinə tritonlar lazımdır və atası vasitəsi ilə bir tritonu üç pens qiymətinə təchiz etməyə təklif etmişdi. O, o zaman tritonların mənbəsinin şöhbəsinin lap yanında yerləşdiyi gölməçə olduğunu açıqlamamışdı.^[12]

Attenboro 1952-ci ildə BBC-də səhnələşdirilməmiş proqramlarının müzakirə olunduğu "Talks" şöbəsində işə başladı. Attenboro ilə təbiət arasındakı məşhur əlaqə, London Zooparkında tanınmış təbiətşünas Julian Haksli ilə birgə çəkilən üç saatlıq "The Pattern of Animals" şousu ilə başladı (Attenboro şounun aparıcısı idi). Proqramda təbiətin kamuflyaj, aposematizm və cütləşmə rituallarından istifadəsi öyrənilirdi.

1954-cü ilin sentyabrında Attenboro, "Vəhşi Heyvanlarla Macəralar" serialına material çəkmək üçün Syerra-Leoneyə gedir. Proqramlar izləyicilərdə böyük maraq doğurdu və bir il sonra, 1955-ci ilin martında Attenboro komandası ilə yeni materiallar çəkmək üçün Cənubi Amerikaya yollandılar. 1956-cı ildə Komodo adasına, məşhur Komod varanlarının çəkilişi üçün növbəti ekspedisiya həyata keçirildi^[13]. Sonra Avstraliya və Madaqaskara səyahətlər oldu^[14]. Çəkilişlərlə yanaşı, bu ekspedisiyaların London zooparkı üçün ekzotik heyvanlar tutmaq kimi sırf elmi məqsədləri var idi.

1965–1969-cu illərdə Attenboro "BBC Two" İngilis televiziya kanalında nəzarətçi vəzifəsində çalışıb. 1967-ci ildə "BBC Two" İngiltərənin ilk rəngli televiziya kanalı oldu. 1969–1972-ci illərdə proqram direktoru vəzifəsini icra etmişdir ("BBC One" və "BBC Two" kanalları üçün məsuliyyət daşıyırdı).

1970-ci illərin sonlarında Devid Attenboro üç teleserial çəkməyə qərar verdi. O, lap əvvəldən "Üç E" layihəsi çərçivəsində elə üç serial çəkmək istədi: (Evolution) Təkamül, (Ecology) Ekologiya, (Ethology) Etologiya.

• Life on Earth ("Yerdəki həyat", 1979) 13 × 55 dəq. — Təkamül — Yerdə heyvanlar aləminin təkamülü haqqında (SSRİ TV-də rus dilində, ilk dəfə 1986-cı ildə yayımlandı);
• The Living Planet ("Canlı planet", 1984) 12 × 55 dəq. — Ekologiya — planetdə mövcud olan əsas biotop növləri haqqında (Sovet İttifaqında rus dilində yayımlanırdı);
• The Trials of Life ("Həyatın sınaqları", 1990) 12 × 50 dəq. — Etologiya — heyvanların davranışı və psixologiyası haqqında.

Attenboronun bu üç serialı izləyicini biologiyanın bütün əsas sualları ilə tanış etdi.

Onun bu gün "Həyat …" filminin seriyası olaraq tanınmış sonrakı seriyalları — ilk üç seriyada işıqlandırılmış mövzuları inkişaf etdirdi:

• Life in the Freezer ("Dondurucuda yaşam", 1993) 6 × 30 dəq. — Antarktida haqqında.
• The Private Life of Plants ("Bitkilərin gizli həyatı", 1995) 6 × 50 dəq. — bitkilər haqqında.
• The Life of Birds ("Quşların həyatı", 1998) 10 × 50 dəq. — quşlar haqqında.
• The Life of Mammals ("Məməlilərin həyatı", 2002) 10 × 50 dəq. — məməlilər haqqında.
• Life in the Undergrowth ("Mikroaləmdəki həyat", 2005) 5 × 50 dəq. — yerdəki onurğasızlar haqqında (BBC başlığı "Mikroaləmdəki həyat", Animal Planet — "Görünməz həyat" olaraq tərcümə etdi).
• Life in Cold Blood ("Soyuq qanlı həyat", 2008) 5 × 50 dəq. — sürünənlər və suda-quruda yaşayanlar haqqında.
• Bu mövsümün sonuncu seriyalı hələ 1984-cü ildə çıxan "Canlı Planet" sikvelidir. "Life" ("Həyat", 2009) 10x50 dəq. serialı, 12 Oktyabr 2009-cu ildə BBC-də göstərilməyə başladı.

Bu, Devid Attenboronun yüksək dəqiqlikli televiziya standartında çəkilən ilk serialıdır.

"Həyat …" serialı çərçivəsində ümumilikdə 89 bölüm (seriya) yayımlanıb.

Bütün sadalanan seriyaların xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, Devid Attenboronun yalnız şəkili şərh etmir, eyni zamanda bir çox süjetdə kadrda fəal iştirak edir ki, bu da bu seriyaya xüsusi etibarlılıq verir.

• Britaniya İmperiyası Ordeni komandoru(1974);
• Kral Victorian ordeni komandoru (1991);
• Fəxri cəngavərlər ordeni (1996);
• Xidmət ordeni (2005);
• Tərəqqi Medalı (Kral Fotoqrafiya Cəmiyyəti) (2008);
• Nirenberg mükafatı (2005);
• (alm. Addison-Emery-Verrill-Medaille‎) (2016);
• Müqəddəs Mixail və müqəddəs Gergi ordeninin böyük xaç cəngavəri (2020);

1985-ci ildə cəngavər oldu. London Kral Cəmiyyətinin üzvüdür (Əsasnamə 12; 1983)^[15]. Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvüdür (1991). Moskva Təbiətçilər Cəmiyyətinin (2017)^[16] və Britaniya Ekoloji Cəmiyyətinin fəxri üzvüdür.

Aberdin Universiteti (2008)^[17] və Sent-Endryus Universitetinin (2011) fəxri doktoru^[18].

• Acisoma attenboroughi — həqiqi iynəcələr ailəsindən olan iynəcə (2016 г.)
• Attenborosaurus conybeari — ümumi adı Attenboronun şərəfinə verilmiş yura dövrü plesiozavrı(1993 г.)
• Blakea attenboroughi — Melastomakimilər ailəsindən olan bitki (2009 г.)
• Cascolus ravitis —
• Ctenocheloides attenboroughi — Callianassidae fəsiləsindən onayaqlı xərçəngkimi (2010)
• Electrotettix attenboroughi — Düzqanadlılar dəstəsi həşəratlarından olan (lat. Tetrigidae) fosili (2014)
• Euptychia attenboroughi — (lat. Nymphalidae) fəsiləsindən gündüz kəpənəyi (2015)
• Hieracium attenboroughianum — Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsindən bitki (2014)
• Materpiscis attenboroughi^[rus.] — Zirehli balıq fosili (2008)
• Microleo attenboroughi^[rus.] — Kisəli aslan fosili (2016)
• Nepenthes attenboroughii — Nepentes fəsiləsindən iri həşəratyeyən bitki (2009)
• Polioptila attenboroughi — Polioptilidae fəsiləsindən sərçə (2013)
• Platysaurus attenboroughi — Qurşaqquyruqlar fəsiləsindən kərtənkələ (2015)
• Prethopalpus attenboroughi — (lat. Oonopidae) fəsiləsindən hörümçək növü (2012)
• Pristimantis attenboroughi — Craugastoridae fəsiləsindən qurbağa (2017)
• Sirdavidia solannona — Annonaceae fəsiləsindən bitki, ümumi adı Sir Devidin şərəfinə verilib. (2015)
• Sitana attenboroughii — Kələzlər fəsiləsindən kərtənkələ növü (2018)
• Scuccinalophus attenboroughi — böcək növü (2016)
• Spintharus davidattenboroughi — hörümçək növü
• Trigonopterus attenboroughi — böcək növü (2014 г.)
• Zaglossus attenboroughi — Attenboror proyexidna, Oviparous məməli (1998 il.)