Aqava - Wikipedia
Aqava - Haqqında Məlumat
Aqava (lat. Agave) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Aqava | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Aqava |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
redaktəGövdəsiz çoxillik bitki olub, qısa ağaclaşmış gövdəsi vardır. Latınca "Agave" adlanır. Ən çox Amerika və Meksikada geniş yayılmışdır. Öz vətənində bitki çox iridir (3 m). Aqavalar ömründə bir dəfə çiçəkləyir. Buna görə də monokarp bitki adlanırlar. Ömrünün 6–10-cu ilində aqavanın mərkəzi yarpaqlarının arasında çiçək oxu əmələ gəlir, inkişaf edərək 10–12 m hündürlüyə qalxır. Saplağın üzərində 4000-ə qədər çiçək olur. Meksikalılar çiçək oxunu dibdən kəsib oradan çıxan şirəni toplayırlar. Bu şirəyə "Akvamil", yəni "bal suyu" deyilir. Gündə hər bitki 5 litrə yaxın şirə verir. Şirəvermə müddəti 8–9 ay davam edir. Bitki məhv olana qədər 1 ton şirə verə bilir. Bu şirədən Meksikalılar "Tekilla" adlı araq hazırlayırlar. Çiçək açdıqdan sonra məhv olan ana bitkinin yanlarında bir neçə bala bitkilər əmələ gəlir ki, onlar da əslində həmin bitkinin ömrünü davam etdirir. Xalq təbabətində onun yarpaqlarından bel ağrılarının, radikulit, lümbaqa və s. xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Dünyada bu cinsin 300 növü vardır. MNB-da açıq və örtülü şəraitdə bir çox növləri becərilir.
Sinonimləri
redaktəHeterotipik sinonimləri
redaktə- Cotocapnia Link & Otto
- Allibertia Marion ex Baker
- Bonapartea Haw.
- × Bravanthes Cif. & Giacom.
- Bravoa Lex.
- Coetocapnia Link & Otto
- Delpinoa H.Ross
- Ghiesbreghtia Roezl
- × Hansara Avent ex J.Spath & J.Moore
- Leichtlinia H.Ross
- Littaea Tagl.
- Manfreda Salisb.
- × Mangave D.Klein
- Polianthes L.
- × Polifreda W.Ritchie & J.T.Lindstr.
- Pothos Adans.
- Prochnyanthes S.Watson
- Pseudobravoa Rose
- Robynsia Drapiez
- Runyonia Rose
- Tuberosa Heist. ex Fabr.
- Zetocapnia Link & Otto
Növləri
redaktə- Agave abisaii A.Vázquez & Nieves
- Agave acicularis Trel.
- Agave acklinicola Trel.
- Agave acuispina Trel.
- Agave × ajoensis W.C.Hodgs.
- Agave aktites Gentry
- Agave albescens Trel.
- Agave alboaustralis (E.Solano & Ríos-Gómez) Thiede
- Agave albomarginata Gentry
- Agave albopilosa I.Cabral, Villarreal & A.E.Estrada
- Amerika aqavası (Agave americana L.)
- Agave amica (Medik.) Thiede & Govaerts
- Agave andreae Sahagún & A.Vázquez
- Agave angustiarum Trel.
- Agave angustifolia Haw.
- Agave anomala Trel.
- Agave antillarum Descourt.
- Agave apedicellata Thiede & Eggli
- Agave applanata K.Koch
- Agave arcedianoensis Cházaro, O.M.Valencia & A.Vázquez
- Agave arceliensis (Art.Castro, J.G.Zavala & Cruz Durán) Idrees & Z.Yong Zhang
- Agave × arizonica Gentry & J.H.Weber
- Agave arubensis Hummelinck
- Agave asperrima Jacobi
- Agave atrovirens Karw. ex Salm-Dyck
- Agave attenuata Salm-Dyck
- Agave aurea Brandegee
- Agave avellanidens Trel.
- Agave azurea R.H.Webb & G.D.Starr
- Agave bahamana Trel.
- Agave bicolor (E.Solano & García-Mend.) Thiede & Eggli
- Agave boldinghiana Trel.
- Agave bovicornuta Gentry
- Agave braceana Trel.
- Agave bracteosa S.Watson ex Engelm.
- Agave brevipetala Trel.
- Agave brevispina Trel.
- Agave brittoniana Trel.
- Agave brunnea S.Watson
- Agave bulbulifera (Castillejos & E.Solano) Thiede
- Agave bulliana (Baker) Thiede & Eggli
- Agave cacozela Trel.
- Agave cajalbanensis A.Álvarez
- Agave calciphila G.D.Starr
- Agave calodonta A.Berger
- Agave caribaeicola Trel.
- Agave caymanensis Proctor
- Agave cerulata Trel.
- Agave chamelensis (E.J.Lott & Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- Agave chazaroi A.Vázquez & O.M.Valencia
- Agave chiapensis Jacobi
- Agave chrysantha Peebles
- Agave chrysoglossa I.M.Johnst.
- Agave cocui Trel.
- Agave coetocapnia (M.Roem.) Govaerts & Thiede
- Agave collina Greenm.
- Agave colorata Gentry
- Agave confertiflora Thiede & Eggli
- Agave congesta Gentry
- Agave convallis Trel.
- Agave cremnophila G.D.Starr, Etter & Kristen
- Agave cryptica G.D.Starr & T.J.Davis
- Agave cundinamarcensis A.Berger
- Agave cupreata Trel. & A.Berger
- Agave datylio F.A.C.Weber
- Agave dealbata É.Morren ex K.Koch
- Agave debilis A.Berger
- Agave decipiens Baker
- Agave delamateri W.C.Hodgs. & Slauson
- Agave demeesteriana Jacobi
- Agave deserti Engelm.
- Agave difformis A.Berger
- Agave dissimulans Trel.
- Agave doctorensis L.Hern. & Magallán
- Agave dolichantha Thiede & Eggli
- Agave durangensis Gentry
- Agave dussiana Trel.
- Agave eggersiana Trel.
- Agave ellemeetiana K.Koch
- Agave ensifera Jacobi
- Agave evadens Trel.
- Agave felgeri Gentry
- Agave filifera Salm-Dyck
- Agave flexispina Trel.
- Agave fortiflora Gentry
- Agave fourcroydes Lem.
- Agave funkiana K.Koch & C.D.Bouché
- Agave fusca (Ravenna) Thiede & Eggli
- Agave galvaniae (A.Castañeda, S.Franco & García-Mend.) Etter & Kristen
- Agave garciae-mendozae Galván & L.Hern.
- Agave garciamartinezii Beutelsp. & Najarro
- Agave garciaruizii A.Vázquez, Hern.-Vera & Padilla-Lepe
- Agave geminiflora (Tagl.) Ker Gawl.
- Agave gentryi B.Ullrich
- Agave ghiesbreghtii Verschaff.
- Agave gigantensis Gentry
- Agave gilbertii A.Berger
- Agave × glomeruliflora (Engelm.) A.Berger
- Agave gomezpompae Cházaro & Jimeno-Sevilla
- Agave gracielae Galvan & Zamudio
- Agave gracilipes Trel.
- Agave gracillima A.Berger
- Agave graminifolia (Rose) Govaerts & Thiede
- Agave grisea Trel.
- Agave guadalajarana Trel.
- Agave guadarramae N.C.Jiménez & García-Mend.
- Agave guerrerensis (Matuda) G.D.Rowley
- Agave guiengola Gentry
- Agave guttata Jacobi & C.D.Bouché
- Agave gypsicola García-Mend. & D.Sandoval
- Agave gypsophila Gentry
- Agave harrisii Trel.
- Agave hauniensis J.B.Petersen
- Agave havardiana Trel.
- Agave hiemiflora Gentry
- Agave hookeri Jacobi
- Agave horrida Lem. ex Jacobi
- Agave howardii (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- Agave hurteri Trel.
- Agave impressa Gentry
- Agave inaequidens K.Koch
- Agave inaguensis Trel.
- Agave indagatorum Trel.
- Agave infiernilloensis Etter, Kristen, Rosales & A.Vázquez
- Agave intermixta Trel.
- Agave involuta (McVaugh) Thiede & Eggli
- Agave isthmensis A.García-Mend. & F.Palma
- Agave jaiboli Gentry
- Agave jaliscana (Rose) A.Berger
- Agave jarucoensis A.Álvarez
- Agave jimenoi Cházaro & A.Vázquez
- Agave justosierrana (García-Mend.) Thiede
- Agave karatto Mill.
- Agave karwinskii Zucc.
- Agave kavandivi García-Mend. & C.Chávez
- Agave kerchovei Lem.
- Agave kewensis Jacobi
- Agave kristenii A.Vázquez & Cházaro
- Agave lagunae Trel.
- Agave lechuguilla Torr.
- Agave × leopoldii W.Watson
- Agave lexii García-Mor., J.García-Jim. & Iamonico
- Agave littoralis (García-Mend., A.Castañeda & S.Franco) Thiede & Eggli
- Agave longibracteata (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- Agave longiflora (Rose) G.D.Rowley
- Agave longipes Trel.
- Agave lophantha Schiede
- Agave lyobaa García-Mend. & S.Franco
- Agave macroacantha Zucc.
- Agave maculata Regel
- Agave madrensis Villarreal, Ram.-Gam. & A.E.Estrada
- Agave manantlanicola Cuevas & Santana-Michel
- Agave mapisaga Trel.
- Agave marcelinoi A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Agave margaritae Brandegee
- Agave maria-patriciae Cházaro & Arzaba
- Agave marmorata Roezl
- Agave martaelenae A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Agave maximiliana Baker
- Agave mayo A.Vázquez & Rosales
- Agave mckelveyana Gentry
- Agave megalodonta García-Mend. & D.Sandoval
- Agave melanacantha Lem. ex Jacobi
- Agave michoacana (M.Cedano, Delgad. & Enciso) Thiede & Eggli
- Agave microceps (Kimnach) A.Vázquez & Cházaro
- Agave millspaughii Trel.
- Agave minor Proctor
- Agave missionum Trel.
- Agave mitis Mart.
- Agave montana Villarreal
- Agave montium-sancticaroli García-Mend.
- Agave moranii Gentry
- Agave multicolor (E.Solano & Dávila) Thiede
- Agave multifilifera Gentry
- Agave murpheyi Gibson
- Agave muxii Zamudio & G.Aguilar-Gut.
- Agave nanchititlensis (Matuda) ined.
- Agave nashii Trel.
- Agave nayaritensis Gentry
- Agave neocernua Thiede
- Agave neonelsonii Thiede & Eggli
- Agave neopringlei Thiede & Eggli
- Agave nickelsiae Rol.-Goss.
- Agave nizandensis Cutak
- Agave nuusaviorum García-Mend.
- Agave oaxacana (García-Mend. & E.Solano) Thiede
- Agave obscura Schiede ex Schltdl.
- Agave ocahui Gentry
- Agave occidentalis (Art.Castro & Aarón Rodr.) Thiede & Gideon F.Sm.
- Agave offoyana De Smet ex Jacobi
- Agave ornithobroma Gentry
- Agave oroensis Gentry
- Agave ortgiesiana (Baker) Trel.
- Agave oteroi G.D.Starr & T.J.Davis
- Agave ovatifolia G.D.Starr & Villarreal
- Agave pablocarrilloi A.Vázquez, Muñiz-Castro & Padilla-Lepe
- Agave pachycentra Trel.
- Agave palmeri Engelm.
- Agave palustris (Rose) Thiede & Eggli
- Agave panamana Trel.
- Agave paniculata (L.Hern., R.A.Orellana & Carnevali) Thiede
- Agave papyrocarpa Trel.
- Agave parrasana A.Berger
- Agave parryi Engelm.
- Agave parva (Aarón Rodr.) Thiede
- Agave parvidentata Trel.
- Agave parviflora Torr.
- Agave pax Gir.-Cañas
- Agave × peacockii Croucher
- Agave pedunculifera Trel.
- Agave pelona Gentry
- Agave pendula Schnittsp.
- Agave petiolata Trel.
- Agave petrophila A.García-Mend. & E.Martínez
- Agave petskinil (R.A.Orellana, L.Hern. & Carnevali) Thiede
- Agave phillipsiana W.C.Hodgs.
- Agave pintilla S.González, M.González & L.Reséndiz
- Agave planifolia S.Watson
- Agave platyphylla (Rose) Thiede & Eggli
- Agave polianthiflora Gentry
- Agave polyacantha Haw.
- Agave potatorum Zucc.
- Agave potosina B.L.Rob. & Greenm.
- Agave potreriana Trel.
- Agave pratensis A.Berger
- Agave pringlei Engelm. ex Baker
- Agave producta Thiede & Eggli
- Agave pubescens Regel & Ortgies
- Agave × pumila De Smet ex Baker
- Agave quilae (Art.Castro & Aarón Rodr.) Thiede & Govaerts
- Agave quiotepecensis García-Mend. & S.Franco
- Agave revoluta Klotzsch
- Agave rhodacantha Trel.
- Agave rosalesii A.Vázquez, Thiede, Etter & Kristen
- Agave rosei Thiede & Eggli
- Agave rovelliana Tod.
- Agave rutteniae Hummelinck
- Agave rzedowskiana P.Carrillo, Vega & R.Delgad.
- Agave salmiana Otto ex Salm-Dyck
- Agave salomonii G.D.Starr, T.J.Davis & G.Juárez
- Agave sanpedroensis W.C.Hodgs. & Salywon
- Agave santana-michelii (Art.Castro, Aarón Rodr. & P.Carrillo) Thiede & Gideon F.Sm.
- Agave scabra Ortega
- Agave scaposa Gentry
- Agave schidigera Lem.
- Agave schneideriana A.Berger
- Agave schottii Engelm.
- Agave sebastiana Greene
- Agave seemanniana Jacobi
- Agave servandoana A.Vázquez & Padilla-Lepe
- Agave shaferi Trel.
- Agave shawii Engelm.
- Agave shrevei Gentry
- Agave sileri (Verh.-Will.) Thiede & Eggli
- Agave simplex (Gentry) Salywon & W.C.Hodgs.
- Agave singuliflora (S.Watson) A.Berger
- Sizal aqavası (Agave sisalana Perrine)
- Agave sobolifera Houtt.
- Agave sobria Brandegee
- Agave sororum A.Vázquez & Cházaro
- Agave spicata Cav.
- Agave stictata Thiede & Eggli
- Agave striata Zucc.
- Agave stricta Salm-Dyck
- Agave stringens Trel.
- Agave subsimplex Trel.
- Agave sylvesteriana Gir.-Cañas
- Agave tecta Trel.
- Agave temacapulinensis A.Vázquez & Cházaro
- Agave tenuifolia Zamudio & E.Sánchez
- Agave tequilana F.A.C.Weber
- Agave thomasiae Trel.
- Agave titanota Gentry
- Agave toumeyana Trel.
- Agave triangularis Jacobi
- Agave tubulata Trel.
- Agave turneri R.H.Webb & Salazar-Ceseña
- Agave umbrophila (García-Mend.) Thiede
- Agave underwoodii Trel.
- Agave undulata Klotzsch
- Agave utahensis Engelm.
- Agave valenciana Cházaro & A.Vázquez
- Agave variegata Jacobi
- Agave vazquezgarciae Cházaro & J.A.Lomelí
- Agave venustuliflora (E.Solano, García-Mend. & Ríos-Gómez) Thiede & Gideon F.Sm.
- Agave vera-cruz Mill.
- Agave verdensis W.C.Hodgs. & Salywon
- Agave verhoekiae (García-Mend.) Thiede
- Agave vicina Trel.
- Agave victoriae-reginae T.Moore
- Agave vilmoriniana A.Berger
- Agave virginica L.
- Agave vivipara L.
- Agave vizcainoensis Gentry
- Agave wallisii Jacobi
- Agave warelliana De Smet ex T.Moore & Mast.
- Agave weberi J.F.Cels ex J.Poiss.
- Agave wendtii Cházaro
- Agave wercklei F.A.C.Weber ex Wercklé
- Agave wildingii Tod.
- Agave wocomahi Gentry
- Agave xylonacantha Salm-Dyck
- Agave yavapaiensis W.C.Hodgs. & Salywon
- Agave zapopanensis (E.Solano & Ríos-Gómez) Thiede
- Agave zebra Gentry
İstinadlar
redaktə- ↑ CHASE M. W., REVEAL J. L., FAY M. F., Reveal J. L., Fay M. F. A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. Vol. 161, Iss. 2. P. 132–136. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00999.X
- ↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 150. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
