Amsterdam Universiteti - Wikipedia

Amsterdam Universitetinin sələfi XIV əsrdən fəaliyyət göstərən Athenaeum Illustre (latın dilindən tərcümədə "şöhrətləndirilmiş", "ali Ateney") məktəbi olmuşdur.

1632-ci ildən Amsterdam şəhərində həmin məktəbdə tarix və fəlsəfə, sonradan isə hüquq, ilahiyyat və təbabət elmləri öyrədilir. Kaspar Barlaeus və Cerard Vossius kimi dahi alimlər ilk mühazirələrini bu təhsil ocağında oxuyublar. Həmin dövrün ən məşhur məzunlarından hollandiyalı ilahiyyatçı və alim Kornelis Petrus Tieli qeyd etmək olar.

XIX əsrə qədər Ateney çox da böyük olmayan bir təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərir. 1915-ci ildə rəsmi olaraq bu müəssisəyə ali məktəb statusu verilir, 1877-ci ildən başlayaraq isə Amsterdam Bələdiyyə Universitetinə çevrilir və elmi dərəcə vermək hüququ qazanır. Universitet həmin dövrdə siyasi cəhətdən proqressiv siyasi orqan olan Amsterdam şəhər şurasına tabe idi. 1961-ci ildən universitet dövlət himayəsinə keçir (Universiteit van Amsterdam). 1960–1970-ci illərdə universitetdə muxtariyyət almaq üçün tələbə nümayişləri keçirilib.

Universitetin binaları qədim və müasir tikililərdən ibarətdir. Amsterdam Universiteti dünyanın bir çox ali məktəbləri ilə əməkdaşlıq edir və tələbə mübadiləsi aparır. Avropanın 200-ə qədər təhsil müəssisəsi ilə Socrates/Erasmus mübadilə sazişləri həyata keçirir. Beynəlxalq proqramların əksəriyyəti magistratura səviyyəsində təşkil olunub. Ümumilikdə universitet 7 fakültə çərçivəsində 59 bakalavr, 133 magistr, 10 doktorluq proqramı təklif edir.

Amsterdam Universitetində dekanlar tərəfindən idarə olunan yeddi fakültə fəaliyyət göstərir. Tədris və tədqiqatlar fakültənin müxtəlif müəssisə və institutlarında aparılır. Hər fakültənin operativ idarə olunması üçün mərkəzi xidmətlər şöbəsi mövcuddur.

İqtisadiyyat və biznes fakültəsi (FEB) 1922-ci ildə yaradılıb. Fakültə Amsterdam İqtisadiyyat və Amsterdam Biznes məktəblərindən, Biznes tədqiqatları, İqtisadiyyat və maliyyə, Kəmiyyət iqtisadiyyatı departamentlərindən, Amsterdam Biznes, İqtisadiyyat və Ekonometrika, Beynəlxalq İnkişaf, Tinbergen institutlarından ibarətdir.

Stomatologiya fakültəsi (ACTA) 1984-cü ildə Amsterdam Universiteti və Vrije Universitetinin stomatologiya fakültələrinin birləşdirilməsi nəticəsində yaradılıb. Bu məktəb stomatologiya sahəsi üzrə yüksək səviyyəli təhsil və tədris proqramlarına görə dünyada ön sıralardadır.

Tibb fakültəsində (FdG) tələbələr 6 il təhsil alırlar: 4 il tematik, 2 il isə universitetdə və kənarda təcrübə dövrü. Fakültədə 50-yə yaxın departament (kardiologiya, ginekologiya, ortopediya, pediatriya, psixiatriya, plastik cərrahiyyə, radiologiya, şüa terapiyası, əczaçılıq və s.) fəaliyyət göstərir.

Dəqiq elmlər fakültəsi (FNWI) süni intellekt, astronomiya, biologiya, tibbi-biologiya, psixobiologiya, kimya, informasiya tədqiqatları, kompüter, yer, həyat elmləri, riyaziyyat, fizika sahələri üzrə bakalavr və magistr proqramları təklif edir. Fakültə Amsterdam Peşə, Elm, İnformatika, Həyat və Yer Elmləri, Magistratura Elmləri məktəblərindən, "Anton Pannekuk" Astronomiya, İnformatika, Biomüxtəliflik və Ekosistem Dinamikası, Yüksək Enerjilər Fizikası, Amsterdam Nəzəriyyə Fizikası, Korteveq-de Vries Riyaziyyat, Svammerdam Həyat Elmləri, Van der Vaals-Zeeman Eksperimental Fizika, Vant Hoff Molekulyar Elmlər institutlarından və Amsterdam Zoologiya Muzeyindən ibarətdir.

Humanitar elmlər fakültəsi (FGw) 1997-ci ildə dil və mədəniyyət, ilahiyyat, fəlsəfə fakültələrinin birləşdirilməsi nəticəsində yaradılıb. Fakültə Holland Tədqiqatları, Tarix, Arxeologiya və regional tədqiqatlar, Dil və ədəbiyyat, KİV, Fəlsəfə və incəsənət, İlahiyyat və mədəniyyət tədqiqatları departamentlərindən, Humanitar Ali Məktəbindən, Amsterdam Mədəni Analiz məktəbindən, Dil və Kommunikasiya Mərkəzindən, Tarix və Mədəniyyət, Məntiq, Dil və Hesablama institutlarından ibarətdir. Humanitar elmlər fakültəsi hazırda kino və televiziya, mədəni analiz, Avropa kinosu, Kütləvi informasiya vasitələri, Avropa mədəniyyəti tədqiqatları üzrə Niderlandda ən aparıcı fakültədir.

Sosial və əxlaq elmləri fakültəsində (FMG) 10 bakalavr proqramı təklif edən Kommunikasiya, Uşaqların İnkişafı və Təhsili, Psixologiya, Sosial elmlər kollecləri və 20-dən çox magistr, bir neçə doktorluq proqramları təklif edən Kommunikasiya, Uşaqların İnkişafı və Təhsili, Psixologiya, Sosial elmlər ali məktəbləri fəaliyyət göstərir. Həmçinin fakültənin nəzdində elmi tədqiqatların aparılması üçün Amsterdam Sosial Elmlər, Uşaqların İnkişafı və Təhsili, Psixologiya, Miqrasiya və Etnik Tədqiqatlar institutları mövcuddur.

Hüquq fakültəsi (FdR) Niderlandda bu sahə üzrə ən qədim və böyük fakültələrdən biridir. Fakültə 1602-ci ildə tikilmiş qədim binada yerləşir və beynəlxalq, özəl, ekologiya, əmək və informasiya hüququ sahələri üzrə ixtisaslaşıb. Fakültə nəzdində Hüquqşünaslıq, Özəl hüquq B, Özəl hüquq, Beynəlxalq kütləvi hüquq və Avropa hüququ, Dövlət hüququ departamentləri, Amsterdam Ali Hüquq Məktəbi, Əmək Tədqiqatları, Diplomdansonrakı Təhsil, Beynəlxalq Hüquq, Avropa Hüququ və İdarəetmə, Ətraf Mühit Hüququ, Kriminologiya, İnformasiya Hüququ, Huqo Sinzheimer institutları, Leybniz Hüquq Mərkəzi, Hüquq kitabxanası fəaliyyət göstərir.

Universitetin kitabxanası əsas və əlavə 70 köməkçi kitabxanadan ibarətdir. Hər fakültənin özünəməxsus kitabxanası fəaliyyət göstərir. Əsas kitabxana Amsterdam şəhərinin mərkəzində yerləşir və burada 4 milyon cild kitab, 70000 əlyazma, 500000 sənəd, 125000 xəritə və s., eləcə də tələbələrin sakit şəraitdə oxumaları üçün 3 oxu zalı var. Rosenthaliana kitabxanasında yəhudi mədəniyyəti və tarixinə aid kolleksiyalar, ivrit dilində yazılar toplanıb. Xüsusi kolleksiyalar kitabxanasında ən qədim nəşrlər, əlyazma, xəritə, atlas, qravür, şəkillər və s., Artis kitabxanasında zoologiya sahəsinə aid materiallar saxlanılır. Xüsusi kolleksiyalar kitabxanasının De la Fonten Vervey oxu zalında rahatlıqla kitabxananın materiallarını oxumaq olar. Bu kitabxanalardakı materialları İnternet şəbəkəsi vasitəsi ilə kitabxananın saytına daxil olaraq da əldə etmək mümkündür, kitabların çoxu holland dilindədir.

Muzeyində universitetin yarandığı andan bu günədək universitetə aid olan bütün əşyalar (professorların materialları, universitet binalarının şəkilləri, plakatlar, medalyonlar, avadanlıqlar, yazılar və s.) saxlanılır. Muzeyin kolleksiyası 50000 əşya, 25000 şəkildən ibarətdir.

Həmçinin universitetdə müxtəlif incəsənət əsərləri saxlanılan İncəsənət, Qədim Misir, Yaxın Şərq, Kipr, yunan, Etrus və Roma imperiyası mədəniyyətlərinə aid artefaktların qorunduğu Allard Pirson, XIX əsrdə yaradılmış və anadangəlmə inkişaf qüsurları nümunələri olan sümüklər, embrionlar saxlanılan Vrolik, eramızdan 3000 əvvələ aid yazı formaları, Misir və Mesopotamiya ieroqlifləri, papirus yazıları, mixi xətli mətnlər, daş lövhələr, yunan, latın mətnləri, runa yazıları, orta əsrlərə və humanizm dövrünə aid əlyazmalar, Efiopiya, Suriya, ərəb, fars, hind, Çin kalliqrafiya nümunələri və s. saxlanılan JA Dortmund, müxtəlif dövrlərdə hazırlanmış elektron hesablama maşınlarının nümayiş olunduğu Kompüter, təkhüceyrəli orqanizmlərdən başlayaraq həşərat, quş, balıq, heyvan və digər canlıların, təkamül nəticəsində növdəyişmə nümunələri və s. qorunduğu zoologiya muzeyləri vardır.

Amsterdam Universitetinin prezidenti 2006-cı ildən başlayaraq qədim dinlər üzrə holland alimi, professor Karel van der Toorn, rektoru isə professor Dimph van der Bumdur. Universitetdə 6126 nəfər işçi çalışır, onların 2796 nəfərini akademik, qalan hissəsini isə inzibati heyət təşkil edir. Akademik heyətin 39%-i qadınlardır. Amsterdam Universitetinin tələbələrinin ümumi sayı 30825 nəfərdir.

Amsterdam Universiteti tələbə və müəllimlərə informasiya və mədəniyyət, idman və s. sahələr üzrə geniş imkanlar yaradır. Ali məktəbin ilhamverici beynəlxalq mühiti müəllim və tələbələrə optimal rejimdə öz qabiliyyətlərini inkişaf etdirmələri üçün hərtərəfli şərait yaradır. Yaradıcı və beynəlxalq atmosferə malik universitet şəhər mühiti, sosial aləmlə sıx təmasdadır və şəhərin ayrılmaz bir hissəsidir. Qədim Avropa mədəniyyəti və müasir dünya texnologiyalarını özündə cəmləşdirən Amsterdam Universiteti tələbələrə zəngin təcrübə bəxş etmək, bəşəriyyətə rifah və fayda gətirmək məqsədi ilə səylə çalışır.

2006-cı ildən Amsterdam Universiteti Avropa Tədqiqat Universitetləri Liqasının üzvüdür. "Universitas 21"-ə daxildir^[1].

2009–2010-cu tədris ilində Amsterdam Universitetinin illik büdcəsi 600 milyon avro təşkil edib.

Amsterdam Universitetində 2010–2011-ci tədris ilində yerli və Avropa İttifaqına daxil olan ölkələri təmsil edən tələbələrin təhsil haqqı 1672 avro, Avropa İttifaqına daxil olmayan ölkələri təmsil edən tələbələrin təhsil haqqı isə humanitar sahələr üzrə bakalavr pilləsində 9000, magistratura pilləsində isə 10500 avro, sosial elmlər, hüquq, iqtisadiyyat, müəllimlik sahələri üzrə bakalavr pilləsində 9000, magistratura pilləsində isə 12000 avro, tibb sahəsi üzrə bakalavr və magistratura pillələrində 20000 avro, stomatologiya sahəsi üzrə isə bakalavr və magistratura pillələrində 25000 avro təşkil edir.

Təhsil haqqından əlavə tələbə kitab və digər dərs ləvazimatları üçün ildə 200–800 avro xərcləyir. Amsterdamda 1 ay qalmaq isə tələbəyə 850–1300 avroya başa gəlir. Yataqxanaların 1 aylıq qiyməti 375–550 avro təşkil edir. Amsterdam Universitetində yataqxanada yer tapmaq çətin başa gəlir. Adətən yataqxanalarda bir çox nömrələr tələbələrə icarəyə verilir. İctimai nəqliyyat üçün tələbəyə ayda 70–100 avro lazımdır. Amsterdamda ən ucuz və asan hərəkət vasitəsi velosiped hesab olunur və tələbələr bu nəqliyyat növünə daha çox üstünlük verirlər.

Amsterdam Universitetində tələbələrə müxtəlif məbləğlərdə bir neçə təqaüd növləri təklif olunur. Bunlar Hollandiya Təhsil, Mədəniyyət və Elm Nazirliyi, Avropa, Milli, eləcə də ölkələr üzrə təklif olunan təqaüdlərdir.

Buranın məzunu olan məşhurlardan misal olaraq aşağıdakıların adlarını çəkmək olar:

• Ronald Plasterk – Niderland Krallığının təhsil, mədəniyyət və elm naziri;
• Guusje ter Horst – Niderland Krallığının daxili işlər naziri;
• Ernst Hirş Ballin – Niderland Krallığının ədliyyə naziri;
• Jet Bussemaker – Səhiyyə, sosial təminat və idman üzrə dövlət katibi;
• Els Borst – Niderland Krallığının sabiq səhiyyə, sosial təminat və idman naziri;
• Frits Bolkesteyn – Niderland Krallığının sabiq müdafiə naziri;
• Ed Melkert – Niderland Krallığının sabiq ictimai fəaliyyət və məşğulluq naziri;
• Xristian Eykman – tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Piter Zeyeman – fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Frits Zernike – fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Yohannes Diderik van der Vaals – fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Yakob Vant-Hoff – kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı;
• Alek Ceffris – DNK barmaq izlərinin ixtiraçısı;
• Menno ter Braak – yazıçı;
• Uillem Frederik Hermans – yazıçı;
• Simon Vestdijk – yazıçı.

•  
  Tobias Asser, 1911 Nobel sülh mükafatı laureatı
•  
  Xristian Eykman, 1929 Fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı
•  
  Yakob Vant-Hoff, 1901 Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı
•  
  Yohannes Diderik van der Vaals, 1910 Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı
•  
  Piter Zeyeman, 1902 Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı
•  
  Frits Zernike, 1953 Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı

• Lamiyə Əliyeva, Dünya universitetləri: Amsterdam Universiteti Arxivləşdirilib 2014-09-09 at the Wayback Machine, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 22.10.2010, № 41.  (az.)

• uva.ac.nl — Rəsmi saytı